Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın uçağına en çok TRT, AA ve SETA'nın yöneticilerinin yanı sıra Hilal Kaplan, Okan Müderrisoğlu, Mehmet Acet, Nazlı Çelik, Abdülkadir Selvi, Banu El, Mehmet Yeşilkaya, Ahmet Hakan, Zahid Akman, Ferit Ersoy ve Ömer Özkök isimler davet edildi.
Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, 2022, 2023 ve 2024 yıllarında AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın özel uçağına binen gazetecilere ilişkin raporunu paylaştı. Buna göre, TRT Genel Müdürü Zahid Sobacı, AA Genel Müdürü Serdar Karagöz ve SETA’nın yeni Genel Koordinatörü Nebi Miş gezilerin neredeyse tamamında yer aldı. Partili davetlilerin azaldığına dikkat çeken Bildirici, “gözden düşen” isimleri tek tek yazdı.
Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın özel uçağının gözdelerini ve gözden düşen isimleri tek tek sıralayarak gezilere davet edilmenin koşulunun “sınırlı ve sorumlu gazetecilik” olduğunu vurguladı.
Bildirici, kişisel blog sayfasında AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son 3 yılda yurtdışı gezilerinde özel uçağına binen gazetecilere ilişkin hazırladığı raporu paylaştı.
Rapora göre, TRT Genel Müdürü Zahid Sobacı, AA Genel Müdürü Serdar Karagöz ve SETA’nın yeni Genel Koordinatörü Nebi Miş Erdoğan’ın gezilerin neredeyse tamamında yer aldı.
Bildirici’nin analizine göre, 2022 ve öncesinde davetli gazeteciler arasında sık görülen Beyaz TV Genel Yayın Koordinatörü (ve sahibi olduğu iddialarını reddeden) Osman Gökçek, Yeni Şafak yazarı Ayşe Böhürler ile ATV Ankara Temsilcisi Şebnem Bursalı’nın AKP milletvekili oldukları gerekçesiyle uçaktaki gazeteciler arasında yer almadı.
Partili davetlilerin azaldığına dikkat çeken Bildirici, Sabah ve 24 TV’nin barometrenin zirvesinde yer kaptığını vurguladı.
İşte Bildirici’nin analizi:
“Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yurtdışı gezilerden dönerken uçakta düzenlediği basın toplantılarının fotoğrafları, aynı zamanda siyasi iktidarın medya itibar barometresi. Erdoğan’ın gözde gazetecileri ve gözden düşenleri o fotoğraflarla topluma ilan ediliyor.
Türkiye gazetesinden Fatih Selek, 2014-2017 yılları arasında yayımlanan 26 fotoğrafı inceleyerek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yurtdışı gezilerine davet edilen gazetecilerin listesini çıkarmıştı. Ben de 2022 yılındaki gezi fotoğraflarını tarayarak, Selek’in yayımladığı analiz ile karşılaştırmıştım. O tarihten itibaren de listeyi tutmaya devam ettim; yine fotoğraflar üzerinden 2023 ve 2024 yıllarındaki gezilere katılanları belirledim.
Böylece 2014’ten bu yana Erdoğan’ın itibar atfettiği, gözdesi durumundaki gazetecileri ve tabii gözden düşen gazetecilerini saptama olanağı buldum.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2022 yılında 20, 2023 yılında 17 ve 2024 yılında da 14 olmak üzere üç yılda toplam 51 yurtdışı geziye çıktı.
Bu gezilere sadece iktidar yanlısı gazeteciler çağrıldı; muhalif medya yok sayıldı. Bu gezilere çağrılan iktidar yanlısı medya yöneticileri ve gazeteciler, uçak yolculuğunun bedelini ödemiyorlar ama gezilerdeki konaklama ile diğer masrafların medya kuruluşları tarafından karşılandığını savunuyorlar.
2014 yılından bugüne değin davet edilenlerin listesinde ilk göze çarpan, uçaktaki gazeteci profilinin ilk yıllara göre oldukça değişmiş olması. 2014-2017 yıllarında en çok davet edilen gazetecilerin başında gelen Ali Adakoğlu (16 davet), Selçuk Tepeli (14 davet) ve Murat Kelkitlioğlu (13 davet) artık uçağa adım atamıyorlar.
O yıllarda Erdoğan’ın gezilerine sık katılan isimler Ekrem Kızıltaş, Erdal Şafak, Ergün Diler, Vahap Munyar, Nihal Bengisu Karaca, Fikret Bila, Nuri Elibol, Verda Özer, Nuh Albayrak ve Nagehan Alçı da artık uçakta yoklar. Tabii bu isimlerin davet edilmemesinin her birine özgü farklı nedenler söz konusu. Kimisi artık muhalif medya saflarında olduğu, kimisi de Erdoğan’ın ve gezileri organize eden İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un gözünden düşmüş durumda oldukları için bu gezilere davet edilmiyorlar.
2022 yılında 5-6 geziye çağrılan gazeteciler Mustafa Yıldız, Sami Dadağlıoğlu, Esra Elönü ve Ünal Kaya da 2023’te daha az davet edildiler; 2024’te ise her nedense davetli listesinde hiç görünemediler. Onların da gözden düştüğünü anlıyoruz.
İlk yılların sık davet edilenlerinden İbrahim Karagül, Turgay Güler, İsmail Kapan, Hakan Çelik ve Mustafa Kartoğlu, yine Erdoğan’ın gezilerine çağrılıyorlar ama eskiye oranla çok daha az…
2022’de tam sekiz geziye katılan Hacı Yakışıklı da Yeni Akit’ten ayrılıp TV100’e geçtikten sonra artık eskisi kadar gözde değil, 2024’te sadece bir geziye çağrıldı. Milliyet yazarı ve CNN Türk yorumcusu Zafer Şahin de “itibar barometresi”nde gerileyen gazetecilerden biri. 2022’de beş geziye çağrılan Zafer Şahin, 2023’te hiç geziye davet edilmedi, 2024’te de sadece bir geziye katılabildi.
2022 ve öncesinde davetli gazeteciler arasında sık görülen Beyaz TV Genel Yayın Koordinatörü (ve sahibi olduğu iddialarını reddeden) Osman Gökçek, Yeni Şafak yazarı Ayşe Böhürler ile ATV Ankara Temsilcisi Şebnem Bursalı artık AKP milletvekili oldukları için uçaktaki gazeteciler arasında değiller…
AKP’de aktif siyasi kimliği olan isimler de geçmişe oranla daha az davet ediliyor. Bir ara AKP Genel Merkez Kadın Kolları MKYK üyesi olan Star Ankara Temsilcisi Fadime Özkan, 2024’te bir geziye, AKP’den Ankara’da Belediye Meclis Üyesi olan Yeni Akit yazarı Sinan Burhan iki geziye, daha önce AKP İstanbul İl Başkan Yardımcısı olan Star yazarı Halime Kökce de sadece iki geziye alındı.
Erdoğan’ın itibar barometresinde üstlerde yeri olan Sabah yazarı Hasan Basri Yalçın da Ekim 2023’te AKP Genel Başkan Yardımcılığı’na atandıktan sonra özel uçakta görünmez oldu.
2023 ve 2024’teki gezilerde de TRT ve Anadolu Ajansı genel müdürleri ile SETA Genel Koordinatörü, Erdoğan’ın uçağının daimi yolcuları olmaya devam etti. TRT Genel Müdürü Zahid Sobacı, Anadolu Ajansı Genel Müdürü Serdar Karagöz, gezilerin neredeyse tamamında yer aldılar. TRT ve AA’dan, genel müdürler dışında isimler de bazı gezilere katıldı.
SETA adına da gezilere Burhanettin Duran katılıyordu. Duran’ın, Mayıs 2024’te Dışişleri Bakan Yardımcısı olarak atanmasıyla birlikte onun yerini SETA’nın yeni Genel Koordinatörü Nebi Miş aldı. Miş, Duran’ın sadece özel uçaktaki koltuğuna değil, Sabah’taki köşesini de devraldı.
AKP devri medya bürokratları sayılabilecek bu isimler dışında gezilerin bir değişmez ismi daha var, o da Fahrettin Altun. Ama Sobacı, Karagöz ve Miş’ten farklı olarak Altun uçak fotoğraflarında görünmemeyi tercih ediyor.
Erdoğan’ın gezilerine en çok davet edilen isimler, iktidar yanlısı televizyon kuruluşlarının yöneticileri. Son üç yıldaki gezilere çağrılanlar dikkate alındığında “itibar barometresi”nin zirvesinde yer alan isim Haber Global Genel Yayın Yönetmeni Taha Dağlı. Kanal 7 Dış Haberler Koordinatörü iken Saray’ın isteğiyle Global’in yönetimine geçtiği haberleri çıkan Taha Dağlı, Erdoğan’ın 2022 yılında 12, 2023’te 9 ve 2024’te de 10 dış gezisine katıldı.
Gözde gazeteci Taha Dağlı’yı, üç yıl içinde toplam 20 geziyle NTV Genel Yayın Yönetmeni Nermin Yurteri, 18 geziyle Hürriyet gazetesi Ankara Temsilcisi ve CNN Türk Programcısı Hande Fırat, 17 geziyle A Haber Genel Müdürü Abdulhalik Çimen, 15 geziyle 24 TV Genel Yayın Yönetmeni Murat Çiçek ve 13’er geziyle Demirören Medya TV Grup Başkanı Murat Yancı ve 24 TV Programcısı Belkıs Kılıçkaya izliyor.
Erdoğan ve iktidarın “medya itibar barometresi”nin başındaki bu isimlerden sonra sırasıyla Hilal Kaplan, Okan Müderrisoğlu, Mehmet Acet, Nazlı Çelik, Abdülkadir Selvi, Banu El, Mehmet Yeşilkaya, Ahmet Hakan, Zahid Akman, Ferit Ersoy ve Ömer Özkök geliyor.
Özay Şendir, Serhat İbrahimoğlu, Hasan Öztürk, Sinan Burhan, Hale Kaplan, Fulya Kalfa gibi isimlerin ise inişte olduğu dikkat çekiyor. Zira 2024’te Kalfa sadece 1, Öztürk, Şendir, Kaplan, İbrahimoğlu ve Burhan da 2’şer geziye davet edildiler.
Erdoğan’ın ilk yıllarında davetli gazeteci listesi hazırlanırken basılı gazetelere ağırlık veriliyor, geleneksel medyadaki dengeler gözetiliyordu. Artık televizyon kanalları temsilcilerinin sayısı daha fazla. Habertürk, Star, gzt.com, memurlar.net ve İnternethaber gibi dijital medya kuruluşlarından da gazeteci ya da yöneticiler de gezilere çağrılıyor. Hatta YouTube’da yayın yapan Adem Metan da 2024 yılında ABD ve Brezilya gezilerine davet edildi.
Basılı gazeteler içinde en çok davet edilen şüphesiz Sabah gazetesi. Son üç yılda bu gazetenin temsilcileri tam 49 geziye katıldı. SETA Koordinatörü ve Sabah yazarı olan isimleri de eklersek bu sayı daha da kabarıyor.
Sabah’ı, 45 geziyle Yeni Şafak, 39 geziyle Hürriyet, 38 geziyle Akşam gazetesi izledi. Milliyet, Türkiye ve Yeni Akit gazetelerinden temsilciler de davetliler arasında sık görüldü. Ama Diriliş Postası, Milat ve Posta da daha az da olsa çağrıldı Erdoğan’ın gezilerine.
Televizyon kanalları arasında da TRT’den sonra en çok geziye katılan medya kuruluşu 24 TV. Erdoğan’ın, son üç yıl içindeki yurtdışı gezilerinin tamamında 24TV’den bir temsilci mutlaka yer almış. Erdoğan nezdindeki “itibar barometresi”nde NTV, A Haber, CNN Türk, Haber Global, TV100, Habertürk TV, Beyaz TV, Ülke TV, TV Net, Kanal 7 ve öbürleri izliyor. Sıralama böyle.
Medya grupları olarak da en başta gelen Turkuvaz Medya. Onu Demirören Medya izliyor. Türk Medya ve Albayrak grupları daha geriden geliyor.
Daily Sabah ve Türkgün, itibar barometresinde inişe geçen kuruluşlar. Daily Sabah temsilcileri 2022’de 4, 223’te de 4 geziye katılmışken, 2024’te sadece bir geziye davet edildiler. Son iki yıldır da Türkgün’den hiç kimse gezilere alınmıyor.
Türkgün’ün yanı sıra Bengütürk’ün de giderek daha az davet edilmesi dikkat çekici. Çünkü her ikisi de iktidar ortağı MHP’nin yayın kuruluşları. Üstelik de Bengütürk 2022’de sekiz geziye davet edilmişken, bu sayı 2023’de 2’ye, 2024’te de 1’e düştü.
Aynı şekilde TRT World, Kanal D, TGRT, ATV ve Akit TV de itibar barometresinde inişe geçmiş durumda. TGRT, ATV ve Akit TV’den hiç kimse 2024’deki gezilere katılamadı. TRT World ve Kanal D ise sadece 1’er gezide yer aldı.
Erdoğan’ın gözde gazetecilerinin yurtdışı gezilerde neredeyse tek faaliyetleri, dönüşte uçakta yapılan söyleşiler. Gidilen ülkelerdeki resmî temasları izlemedikleri gibi, uçaktaki konuşmaları, geziye katılan bakanlarla yaptıkları sohbetleri de yayımlamıyorlar. O gezilere davet edilmenin temel koşulu iktidar mensuplarını rahatsız etmemek, hatta onları mutlu etmek…
Erdoğan ile yapılan uçak sohbetlerinde sorular için izin alınmıyor olsa da sorulmaması gereken konu başlıkları önceden kendilerine iletiliyor. Onlar da bu isteğe uyarak, izin verilen konuları Erdoğan’a yöneltiyorlar.
Nitekim Türkiye gazetesinden Yücel Koç, “Bitmeyen uçak yalanları” başlıklı yazısında “Bizim her sorumuza ‘devlet sorumluluğundaki kişi’ cevap vermek istemeyebilir, “Şu konu hassas, oraya girmek istemiyoruz” diye yazarak, uçak sohbetlerinde “girilmesi istenmeyen” konular olabildiğini doğruladı.
2024 yılında uçak sohbetlerinde Erdoğan’a sorulamayan sorular içinde en çok dikkati çeken iktidar ortağı MHP lideri Devlet Bahçeli’nin Abdullah Öcalan’a yönelik çağrısıydı. Erdoğan’a bu soruyu soramamış olmalarından dolayı çok eleştirildi özel uçak gazetecileri.
Zaten sordukları öbür sorularda da çoğunlukla kanaat belirtiyorlar ya da “nasıl değerlendirirsiniz” gibisinden açık uçlu sorular yönelterek, Erdoğan’ın görüşlerini dile getirmesine yardımcı oluyorlar. Asla sorgulama, sıkıştırma, yanıtları irdeleyerek yeni sorular sorma gibi gazetecilik yöntemlerini uygulamıyorlar. Örneğin, PKK’nın sivil insanları canice öldürdüğü TUSAŞ saldırısındaki güvenlik açığını ve istihbarat zafiyetini bile soramadılar.
Dahası, Erdoğan ile sohbetlerini Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı deşifre ediyor; gerekli gördükleri düzeltme, ekleme ve çıkarmaları yaptıktan sonra ertesi gün gazetecilere ulaştırıyorlar. Özel uçak gazetecileri de bu gözden geçirilmiş metne kendi imzalarını ekleyip, bir de giriş cümleleri yazdıktan sonra söyleşinin orijinal metni gibi yayımlıyorlar.
Uçaktaki sohbet sırasında gazeteciler fotoğraf da çekmiyor; artık klasikleşen Erdoğan ile toplu fotoğrafı da Cumhurbaşkanlığı görevlisi çekiyor. O da metinle birlikte sonradan gönderiliyor medya kuruluşlarına.
Fotoğrafların çoğunda Cumhurbaşkanlığı fotoğrafçısı Murat Çetinmühürdar’ın imzası var. Birkaçında da Murat Kula (Cumhurbaşkanlığı), Mustafa Kamacı (AA) ve Kayhan Özer’in (AA) imzaları yer alıyor.
Erdoğan’ın uçağına davet edilen gazetecilerle ilgili ilk analizimin son cümlesini bir kez daha tekrarlamak durumundayım. Çünkü o yazının üzerinden üç yıla yakın bir zaman geçti ama maalesef gazetecilik adına bir ilerleme olmadığı gibi daha da gerilediğini söyleyebilirim.
O gezilere davet edilmenin koşulu da bu galiba… Sınırlı ve sorumlu gazetecilik…”
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
