Fotoğraf: Richard Billingham, Ray’s a Laugh
Ray’s a Laugh 1996’da ilk kez yayımlandığında, Britanya çağdaş fotoğrafçılığında anında bir klasik haline geldi. Kitap, Billingham’ın kendi ailesinin yalın ve samimi bir portresini sunuyordu; anlarının merkezinde fotoğrafçının babası Ray vardı – Alkol bağımlısıydı, zincirleme sigara içiyordu, oturma odasında bira kutularıyla ve sigaralarla gününü geçiyordu. Dalgın bakışlarında kimi zaman öfkesini gizlemeyi başaramıyordu. Anne Liz ise evi biblolarla, kedi ve köpeklerle dolduruyordu. Kitap, sadece bağımlılık ve yoksullukla şekillenmiş aile yaşamını doğrudan yansıtmasıyla değil, aynı zamanda fotoğrafın ne olabileceğine dair yerleşik fikirleri sarsmasıyla da büyük yankı uyandırdı.
Richard Billingham aslında fotoğrafçı olarak eğitilmemişti. Onun asıl ilgisi resim sanatındaydı ve kamerayı daha çok tablolarına referans oluşturmak için kullanıyordu. Fotoğrafların daha sonra bir kitaba ve çağdaş sanat dünyasında önemli bir yere dönüşmesi neredeyse tesadüf sayılır. Belki de görüntülerin taşıdığı özel enerji tam da bu yüzdendir. Fotoğraflar sanatsal bir içerik olarak tasarlanmamış, doğrudan, gündelik yaşamın çıplak bakışları olarak hayat bulmuştur. Galerilerde ya da şık fotoğraf kitaplarında pek az görülen bir hayatı gözler önüne sermektedir.
Fotoğraf: Richard Billingham, Ray’s a Laugh
Ray’s a Laugh’taki fotoğraflar basit ekipmanla ve güçlü flaşla çekilmiştir. Bu da renkleri sertleştirir, cilt tonlarını acımasızca ortaya çıkarır, mekânları en küçük ayrıntısına kadar görünür kılar. Duvar kâğıtları, halılar, kanepeler ve küçük süs eşyaları neredeyse insanlar kadar belirginleşir. İlk bakışta amatörce gibi görünen bu estetik aslında eserin gücünün merkezindedir: fotoğraflara dürüstlük ve doğrudanlık hissi verir. Burada hiçbir güzelleştirme ya da saklama yoktur.
Öte yandan, kompozisyonlar şaşırtıcı biçimde özenlidir. Billingham, bedenlerin ve nesnelerin mekân içinde nasıl yerleştiğini yakalamakta güçlü bir göze sahiptir. Kol dayanağında duran bir kedi, küllükte bir sigara, bira kutusunun üzerinden yorgun bir bakış – tümü hem rastgele hem de dikkatle gözlemlenmiş bir bütün oluşturmaktadır.
Fotoğraf: Richard Billingham, Ray’s a Laugh
Ray’s a Laugh basit bir aile albümü değildir. Yoksulluk, bağımlılık, sevgi ve hayatta kalma üzerine bir anlatıdır. Baba Ray, bağımlılığın içine sıkışmıştır ama sadece bir kurban değildir – gülen, uyuklayan, kendi dünyasında yaşayan bir kişidir aynı zamanda. Anne Liz daha çok ön plandadır; hayvanlarla, süs eşyalarıyla ve evle kurduğu ilişki, tüm kargaşanın ortasında şefkatli bir damar açar.
Kitabın sorduğu temel soru şudur: En yakınımızı bu şekilde göstermek ne anlama gelir? Bu, ailenin mahremiyetine ihanet midir, yoksa sevgi dolu bir anlayış arayışı mıdır? Billingham, anne ve babasının en savunmasız anlarını gözler önüne serdiği için eleştirilmiştir. Fakat diğerleri, kitabın tam da bu dürüstlüğüyle, toplumun ve sanatın genellikle görmezden geldiği bir gerçekliği görünür kıldığını savunmuştur.
Kitap yayımlandığında tepkiler çok güçlüydü. Bazı eleştirmenler, eserin sömürücü olduğunu, yoksulluk ve sefaletin seyirlik hale getirildiğini söylediler. Bazıları ise, bunun 1990’lar Britanya’sında işçi sınıfının devrimci bir belgesi olduğunu, parlak kültürel imgelerin karşısında durduğunu öne sürdü.
Başka bir tartışma da sınıf önyargıları üzerine şekillendi: İzleyicinin deneyimin ne kadarı “kötü evler”, alkolik babalar ve eşyalarla dolu oturma odaları hakkındaki klişelerden kaynaklanmaktaydı? Bazı yorumcular, fotoğrafçının aslında aileyle alay ettiğini iddia etti – bu nedenle başlık Ray’s a Laugh (İngiliz argosunda “çok komik biri”) hem ironik hem trajik bir anlam taşımaktadır.
2024’te MACK yayınevi Ray’s a Laugh’ın yeni, revize edilmiş baskısını çıkardı. Bu versiyon genellikle “yönetmenin kurgusu” olarak anılmaktadır; çünkü Billingham, görsellerin seçimi ve sırasını kendi istediği şekilde düzenleyebilmiştir. Ayrıca, daha önce hiç yayımlanmamış birçok fotoğraf da eklenmiştir.
Fotoğraf: Richard Billingham, Ray’s a Laugh
İlk baskı daha çok sert ve şok edici yönü vurgularken, yeni baskı daha sakin ve yumuşak anlarla dengelenmiştir. Ray ve Liz’in sıradan durumlarını, hatta bazen şefkatli anlarını görürüz. Bu da, eseri daha karmaşık hale getirmektedir.
Ray’s a Laugh, bugün 1990’ların en etkili fotoğraf kitaplarından biri sayılmaktadır. Dünyanın dört bir yanındaki sanat okullarında incelenmiş, belgesel fotoğrafın tanımını genişletmiştir. Özel olanı sanat malzemesiyle karıştırarak, birçok fotoğrafçıya kendi ailelerini ve hayatlarını keşfetme cesareti vermiştir.
Richard Billingham’ın Ray’s a Laugh’ı, hem bir aile hikâyesi hem toplumsal bir yorum hem de sanat tarihinin dönüm noktasıdır. İlk yayımlanmasından neredeyse otuz yıl sonra hâlâ hem duygulandırıcı hem de rahatsız edicidir.
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
