Rusya özellikle Amerikan kamuoyuna hitap eden çok sayıda sahte haber sitesi kurdu. Sahte ve yanlış haberler ile bilhassa şüpheci olmayan ortalama Amerikan vatandaşlarını hedef alıyor.
Rusya, Ukrayna’da savaşa devam ederken cepheyi dezenfermasyon sahasına genişletti. Amerikan kamuoyunca bilinen itibarlı haber kuruluşlarının isimlerine benzeyen onlarca haber sitesi kuran Rusya, buralardan yalan ve sahte haberler yayarak, ortalama Amerikan vatandaşının aklını çelmeyi amaçlıyor.
New York Times gazetesinin araştırması ile sahte sitelerin arkasında Rus sermayesinin olduğu belirlendi. Uzmanlar, sahte haber kuruluşlarının Kremlin’in uzun süredir devam eden yanlış ve yanıltıcı bilgi yayma çabalarında hangi seviyeye geldiğini göstermesi açısından önemli olduğunu söylüyor. Rus dezenformasyon makinesinin kullandığı haber sitelerinin arasında “D.C. Weekly, New York News Daily, Chicago Chronicle ve Miami Chronicle gibi yerler var. Aslında bunların hiçbirisi adında görüldüğü gibi yerel haber kuruluşları değil. Hem bağımsız araştırmacıların incelemesi hem de Amerikan hükümet yetkilileri, bunların Rus sermayesinin eserleri olduğunu söylüyor. Tek amaçları, gerçek haber kuruluşlarını taklit ederek Kremlin propagandasını suç, politika ve kültürle ilgili bazen tuhaf hikâyelerin arasına serpiştirerek yaymayı hedefliyorlar.
Rusya uzun süredir ABD‘de halkın olaylara bakışını etkilemenin yollarını arıyordu. Geçmişte, haber kuruluşlarına kendi elemanlarını sızdırmaya çalışır ya da orada çalışanları satın almaya uğraşırdı. Teknolojinin gelişmesi ile seviye atlayan Rus çabaları, artık sahte haber sitesi kurmaya kadar ilerledi. Şimdilik beş tanesi tespit edilmiş olsa da, belirlenmesi güç başka sitelerin varlığından da şüpheleniliyor. Medyaya güvenen ve okudukları haberin gerçekliğinden şüphelenmeyen ortalama Amerikalı okuyucuları hedef alan bu girişimler, Rus dezenformasyon çabalarının geldiği noktayı göstermesi açısından da bir gösterge. Uzmanlar, bu sitelerin Kasım ayında yapılacak Amerikan başkanlık seçimleri öncesinde dezenformasyon üretmek için kurulan bir ağın temelleri olmasından şüpheleniyor.
Rusya’nın sinsi dezenformasyon çabalarını Clemson Üniversitesi Medya Adli Bilimler Merkezi direktörlerinden Patrick Warren ortaya çıkardı. Sitelerin yapay zekâ ve diğer dijital yöntemleri ustaca kullandığının altını çizen Warren, “Teknolojideki gelişmeler bu tür girişimleri yapmayı daha da kolaylaştırdı. Asıl önemlisi yaptıkları içeriğin daha hedef odaklı olmasını sağladı” dedi. Rus propagandası yayan sitelerden “Miami Chronicle” ilk olarak 26 Şubat’ta yayına başladı Tanıtımlarında “1937’den beri Florida haberleri yayınlandığını” iddia etse de, bu bilgi tamamen yalan. Arada bazı gerçek haberlere de yer veren siteyi ele veren haber ise, geçtiğimiz günlerde hapishanede şüpheli bir şekilde hayatını kaybeden Aleksei Navalny ile ilgili yayınladıkları bir haber oldu. Buna göre, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın siyasi işlerden sorumlu müsteşarı Victoria Nuland’ın0, Rus muhalifin ölümünden sonra Rusya’da kuşatma halindeki muhalefete verilen desteğin değişmesini tartıştığı bir ses kaydı sızdırılmıştı. Ama sızdırıldığı iddia edilen ses kaydı baştan aşağı yalandı.
Amerikalı medya umanları, bu kampanyanın, bir zamanlar Rusya Başkanı Vladimir Putin’in eski ortaklarından Yevgeny Prigozhin kurduğu trol fabrikası “İnternet Araştırma Ajansı”nın 2016’daki başkanlık seçimlerine müdahalesini hatırlattığının altını çiziyor. Donald Trump ve Hillary Clinton arasındaki yarışta, Rus yanlısı dezenformasyon organları, Clinton’u karalayan yayınlara imza atmıştı. Putin’in kirli ve karanlık ortaklarından Prigozhin ise, geçen yıl Rus ordusuna karşı kısa süreli bir askeri ayaklanmaya liderlik etmiş, ardından da Ağustos ayında şüpheli bir uçak kazasında ölmüştü. Ancak Prigozhin kurduğu sistemin ve benzer operasyonlarının devam etmesi, Kremlin’in dünya çapındaki bilgi savaşlarına verdiği önemi gösteriyor. Prigozhin’in ölmesinden sonra “İnternet Araştırma Ajansı”nın dümeni tam olarak kimin devraldığı belli değil. Her ne kadar bu sistem Prigozhin’in şahsi malı gibi dursa da, Putin’in ağın devam etmesi için gerekli yatırımı devam ettirdiği tahmin ediliyor.
Teknolojideki gelişmeler ve kötü niyetli insanlar nedeniyle, her geçen gün sosyal medyada daha fazla yalan haber yayan oluşumlar göze çarpıyor. Bu girişimlerin son kurbanlarından birisi de Taylor Swift oldu. Sanatçının yapay zeka tarafından oluşturulan sahte, müstehcen görüntüleri sosyal medya platformlarına yayıldı. Ancak, Elon Musk, eski Twitter yeni adıyla X’in kontrolünü ele geçirdiğinden beri platformun yanlış haberleri ve içerikleri işaretleme sistemini kaldırdı. Şimdi, özellikle oy vermeyle ilgili son iddialar, Kasım ayında ABD’de yapılacak seçimler öncesinde alarm veriyor.
Clemson Üniversitesi’nde araştırmacılar Aralık ayında bir raporda “D.C. Weekly” web sitesinin arkasındaki Rus bağlantılarını açıkladılar. Bunların ifşa edilmesinin ardından, Ekim ayında oluşturulan başka bir site olan “Clear Story News” de Rusya yanlısı haberleri yayınlanmaya başladı. “Chicago Chronicle” ve New York şehrinin şehrin ünlü Daily News bulvar gazetesini çağrıştıran “New York News Daily” web siteleri Ocak’ta yayına başladılar. Bu sitelerin logoları, Amerikan gazeteciliğinin geçmiş dönemlerindeki ünlü gazetelerin logolarını ve isimleri anımsatıyor. Mesela Chicago Chronicle 1895’ten 1907’ye kadar gerçekten faaliyet göstermişti ve zarar ettiği için kapanmak zorunda kalmıştı.
Önemli son dakika haberlerini düzenli olarak güncelleyen Rus güdümlü siteler, ilk bakışta güncel bir haber sitesi izlenimi veriyor. Ancak bazı haberleri çok öne çıkarması, bu sitenin gizli hedeflerini ortaya koyuyor. Mesela “Miami Chronicle”, Amerika’da en üst yargı mercii olan Yüksek Mahkeme’nin, Trump’ın Colorado’daki ön seçimlere katılmasına izin veren kararını, son dakika haberi olarak genişçe yayınladı. Her ne kadar profesyonel görüntü verseler de, sitelerin içeriği yetersiz hatta bazı kısımları eksik. Örneğin Miami Chronicle sitesinin “hakkında” bölümünde Latince tabanlı sahte metin olan “Lorem ipsum” ile dolu. Sitedeki bazı görsellerin orijinal dosya adlarının Rusça olduğu, bir tıkla anlaşılıyor. Ayrıca hiçbir sitede iletişim bilgileri bulunmuyor. Clemson hocaları, akıllı bir okuyucunun bu sitelerin sahteliğini anlamasının saniyeler alacağını ama bu haberlerin hedef kitlesinin “daha derinlere dalmayı” düşünmeyen sıradan okuyucular olduğunu ve amaçlarının da güvenilir havası verilmiş siteleri kullanarak sosyal medyada dezenformasyon yaymak olduğunu belirtiyor.
Bu yöntem, Kremlin’in uzun yıllardan beri kullandığı bir model: Önce küçük haber kuruluşları aracılığıyla bazı iddialar yayılıyor, ardından bu haberler internette yayılıyor. Her ne kadar belirli bir zaman sonra bu haberleri yalan olduğu açıklansa da, yanlış haberler dolaşıma girmiş oluyor. Ondan sonda, bu yanlış bilgiler Rusya’nın devlet haber ajansları ve televizyonlarında tekrarlanarak, gerçekmiş gibi gündeme getiriliyor. Sahte haber siteleri de, sıradan bir okuyucuyu gerçek, ABD markalı bir sitede olduklarına inandıracak kadar gerçekçi görünmeyi hedefliyor. Buradan yayılan sahte haber haberler, “ABD’de yayın yapan şu sitenin haberine göre…“ atfıyla dünyaya yayılıyor.
“D.C. Weekly” sitesi, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky’nin eşinin Eylül ayında Birleşmiş Milletler’e yaptığı ziyaret sırasında New York’taki Cartier mağazasından 1,1 milyon dolardan fazla değerde mücevher satın aldığına dair asılsız bir haber yayınladı. Ancak bu haber Rusya’nın farklı ülkelerdeki kanalları ve Twitter’daki hesapları devreye sokularak, onlarca dilde paylaşılmaya başladı. Site, 17 gazeteciden oluşan bir kadroya sahip olduğunu iddia ediyor, ancak kısa bir inceleme ile bunların uydurma olduğu anlaşılıyor. Bu haberin yazarı olarak “Jessica Devlin”in profil resmi, Nazilerle savaşan Yahudi kadınlar hakkında çok satan bir kitabın yazarı olan “Judy Batalion”a ait
Volodymyr Zelensky (Fotoğraf: Adnan Beci / AFP)
Sitelerde yer alan diğer haberler, Reuters ve Fox News gibi gerçek haber kuruluşlarından veya RT gibi Rus devlet medyasının İngilizce yayın yapan haber ajanslarından alınıyor. Birçok haberde ise ChatGPT ile yazdırıldığı için, OpenAI robotlarına verilen talimatlar bile duruyor. Sahte “New York News Daily” yakın zamanda Amerika’nın Rusya’da yapılacak devlet başkanlığı seçimlerine müdahale etme planlarına ilişkin bir haber yayınladı. Geçen hafta yayınlanan başka bir haberin ise X’teki kurgusal bir hesabın yaydığı bilgilere dayandığı ortaya çıktı. Ünlü Hollywood yapımcısı Paramount Pictures’ta çalıştığını iddia eden “Brian Wilson” isimli kullanıcı, Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky hakkında 115 milyon dolarlık bir film yapılacağını iddia etti. “Brian Wilson” hesabından sadece 85 kez paylaşım yapılmıştı ve bunların büyük çoğunluğu Şubat ayında iki gün boyunca bazı filmler hakkında yapılmış retweetlerdi.
“Brian Wilson” bir hafta sonra Zelensky’nin biyografisini “Zaferin Bedeli” çekmek için bir anlaşma yaptığını duyurdu. Sonra da Chuck Norris ve Dolph Lundgren’in kendisine filmde başarılar diliyormuş gibi görünen videolarının yer aldığı iki video daha izledi. Videolar, Microsoft’un eski bir uygulaması için bir Rusya kampanyasında yer alan tebriklerden alınmıştı. Paramount Pictures, şirketlerinde Brian Wilson adında kimsenin çalışmadığını açıkladı. Her ne kadar tamamen uydurma olsa da, filmle ilgili paylaşımlar Telegram’da geniş çapta yayıldı. Birçok kullanıcı kaynak olarak gerçek New York Daily News gazetesini gösterdi ve bunun Ukrayna’nın Rusya’ya karşı savaşında Batı’nın mali yardımının kötüye kullanılması olduğu altını çizdi.
Sahte haber sitelerinin yayınladığı yalan haberlerin genellikle X, Facebook ve Telegram’ın yanı sıra Reddit, Gab ve Truth Social’ın da aralarında bulunduğu çeşitli platformlarda yayılması, Rus propaganda mekanizmasının hedeflerine ulaştığını gösteriyor. Tümü birlikte ele alındığında bu sahte haberlerin teorik olarak hatta milyonlarca okuyucuya ulaştığı tahmin ediliyor. Amerikalı uzmanlar, bu sitelerin Kasım ayındaki seçimler öncesinde yalan haber yaymak için yoğun şekilde kullanılmasından endişe ediyor.
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
