2022’de, 6 partinin desteklediği muhalafet adayını alt eden Macar Başbakan Orban, şimdi dişli bir rakip ile karşı karşıya. Uzun yıllar kendi partisinin saflarında mücadele eden genç ve karizmatik diplomat Peter Magyar, Orban’a karşı bayrak açtı. Halk, hitaberi ile kitleleri peşinden sürükleyen genç lidere sıradışı bir lakap taktı: Mesih
Macar lider Peter (FOTOĞRAF: KISBENEDEK / AFP)
Avrupa’da popülist otokrasinin kıdemli temsilcisi Başbakan Orban’a karşı beklenmedik bir rakip çıktı. Yıllarca kendi partisi içinde görev almış Peter Magyar, Orban’a karşı bayrak açtı. Orban kabinesinde 4 yıl boyunca Adalet Bakanlığı yapan Judith Varga’nın eski kocası olan karizmatik ve genç lider Magyar, kitleleri peşinden sürüklemeye başladı. Macar halkı iki sene önceki seçimde beklenmedik bir şekilde sandıktan tek başına iktidar olarak çıkan otokrat Orban’a karşı kurtarıcı olarak Magyar’ı görmeye başladı. Etkili konuşmasıyla dikkat çeken Magyar’a takılan isim ise ‘Mesih’.
Macar halkının kurtarıcı olarak gördüğü 43 yaşında Peter Magyar’ın mesleği avukatlık. Eski bir diplomat olan Magyar, gençliğinden beri Orban’ın partisi Fidesz’in içinde olan bir isim, yani ‘Orban sisteminin içinden’ birisi. Ama yakın zaman önce sert eleştirilerle kamu görevlerinden istifa etti ve sıkı bir Orban karşıtı oldu. O kadar ki, artık Macaristan’ı Viktor Orban’ın lideri olduğu bir ‘mafya devleti’ olarak adlandırıyor. Magyar, her ne kadar Orban’ın birinci derece yakın çevresinden olmasa da, Viktor Orban ve partisi Fidesz için tehlikeli olabilecek kadar önemli biri.
Şubat ayında Magyar’ın sahneye çıkmasından bu yana ‘Budapeşte Baharı’nın başladığını iddia eden politik gözlemciler var. Macaristan’da birşeyler olduğunu, politik anlamda bir bahar havası oluştuğunu ve insanların sokakta, arkadaş çevrelerinde yeniden bir şeyler tartışmaya başladığını iddia ediyorlar. Uzun bir aradan sonra tekrar Orban’a karşı protesto gösterileri başlarken, bunlar aynı zamanda Magyar için destek gösterilerine dönüştü. Havayı iyi koklayan Magyar, 15 Mart’ta yeni bir parti kuracağını açıkladı.
Peter Magyar (FOTOĞRAF:ATİLLA KISBENEDEK / AFP)
Genç politikacı Magyar’a ‘Mesih’ gibi iddialı bir lakap takılmasının en büyük sebebi, Macar muhalaefetinin uzun zamandan Orban’dan kurtulmak istemesi ve bunda bir türlü başarılı olamaması. İlk olarak 1998-2002 arasında hükümet olan Orban, daha sonra 8 yıl muhalefete düştü ancak 2010’dan beri aralıksız olarak ülkeyi yönetiyor. Avrupa Birliği içinde de ayrık otu olarak görülen Orban’a karşı birleşen muhalefet 2022 seçimlerinde, değişim için oy vermek isteyen herkes için bir umut kaynağı olacak bir adayın etrafında toplandı. Orban gibi muhafazakar bir isim olan ancak parti politikası yapmayan Peter Marky-Zay’ı aday gösterdi. Altı partinin ortak adayı olan Marky-Zay, çevresindeki geniş muhalefet ittifakına güveniyordu. Ama: Orban beşinci kez seçimleri kazandı, hem de mecliste çoğunluğu da elde etti. Orban’ın koalisyon ortağı ise tutucu Hristiyan Demokrat Parti’ydi. Türkiye’de 2023’te altı partinin adayı olarak Tayyip Erdoğan’ın karşısına çıkan Kemal Kılıçdaroğlu filmi, adeta bir yıl önce Macaristan’da gösterilmişti. Aynı Orban gibi, otokrat tavrı ile bilinen Erdoğan da, altı partili muhalefet adayı Kılıçdaroğlu’nu yenmişti.
Şimdi ortaya çıkan Magyar’ın ise, ortak aday Marky-Zay’dan en büyük farkı karizmatik kişiliği ve etkili hitabeti. Halka anladığı dille konuşabilmesinin ötesinde geleceğe yönelik bir planı da var, parti kuracak. Tam anlamıyla ‘ortanın’ adamı, yani orta sınıf bir aileden geliyor, muhafazakar değerlere saygılı. Dahası değerlere önem vermesiyle bilinen eski bir Macar ailesinden geliyor. Ailesinin geçmişinde Macar politikasında önemli görevler üstlenmiş isimler var. Solcu da değil, yani genel anlamda Macaristan’da çoğunluk tarafından seçilebilecek birisi.
Peki, Macar halkının ‘Mesih’ diyecek kadar umut bağladığı bu genç politikacının nasıl bir geçmişi var? 43 yaşındaki eski diplomat, bugüne kadar daha çok 2019-2024 arasında Orban hükümetinin Adalet Bakanı olarak görev yapan Judith Varga’nın kocası olarak biliniyordu. Ancak, Macaristan Cumhurbaşkanı Katalin Novak ve Adalet Bakanı Judith Varga’nın istifa etmesine yol açan bir skandalın ardından Magyar’ın yıldızı parladı. 2023’te Cumhurbaşkanı Novak’ın, bir çocuk tacizcisini ‘başkanlık yetkisi’yle affettiği ortaya çıkmıştı.
FOTOĞRAF: ATTILA KISBENEDEK / AFP
Skandalın ortaya çıkmasından sonra muhalefet sert tepki gösterdi. Önce bu af sürecini öneren isim olduğu düşünülen Adalet Bakanu Judith Varga, muhalefetin baskısına dayanamayarak Haziran 2023’te bakanlıktan istifa etti, ancak partisinin 2024’teki Avrupa Parlamentosu seçimlerinde liste başı adayı olmaya devam edeceğini açıkladı. Uzun süren politik çalkantıların ardından Cumhurbaşkanı Novak da, 10 Şubat 2024’te istifa etmek zorunda kaldı. Novak’ın istifa ettiği gün Varta da, hem 2024 Avrupa Parlamentosu adaylığından çekildi, hem de partisi Fidesz’den istifa etti.
2006’da evlenen Magyar ve Varga çiftinin üç çocuğu vardı. İkili, Macar politikasının parlak çifti olarak adlandırılıyorlardı, ancak af skandalın patlak verdiği günlerde, Mart 2023’te çift beklenmedik bir şekilde boşandı. Varga, af skandalı sırasında yanlız mücadele etmek zorunda kaldı. Magyar, karısı ile arasına belirgin bir şekilde mesafe koyduğunu gizlemiyordu.
FOTOĞRAF: ATTILA KISBENEDEK / AFP
Bu yılın Şubat ayında eski eşinin siyasetten çekildiğini açıklamasından sadece birkaç saat sonra Magyar, kamudaki tüm görevlerinden istifa edeceğini duyuran bir Facebook duyurusu yayınladı. Orban hükümeti tarafından ortaya atılan ‘milli bağımsız Macaristan’ fikrinin aslında büyük yolsuzlukların kaynağı olduğu, bu fikrin ülkedeki servetin Orban ile bağlantılara sahip olan çevrelere aktarılmasına hizmet etmesi için icat edildiğini yazdı.
Magyar sonraki günlerde de hükümetle ilişkili kişileri eleştiren yazılar yayınlamaya devam etti. Orban’ın damadı Istvan Tiborcz gibi başbakana yakın kişilerin, yerli özel sermaye fonlarının arkasına saklanarak muazzam bir servet biriktirdiğini iddia etti. 15 Mart 2024’te Budapeşte’de on binlerce kişinin katıldığı bir miting düzenledi. Yeni bir siyasi parti kuracağını açıkladı. O ay yapılan bir ankete göre, seçmenlerin yaklaşık yüzde 13’ü aday olması halinde kesinlikle Magyar’a oy vereceğini belirtti.
Kendi partisi içinden çıkan parlak ve genç Magyar’ın salvolarına cevap vermekte zorlanan Orban hükümeti, birkaç haftalık şaşkınlıktan sonra saldırıya geçti. Magyar’ı ‘kendi ailesine karşı gelen bir hain’ olarak adlandırdı. Buradaki ‘aile’ kelimesi, sadece Magyar’ın içinden çıktığı Fidesz Partisi’ni kastetmiyordu, aynı zamanda Magyar’e eski karısı Varga’ya da ihanet etmkle suçladılar. Hatta hakkında eski eşine şiddet uyguladığına dair suçlamalar yaptılar.
Magyar ise bu saldırılar karşısında sessiz kalmadı. Orban’ı korkaklıkla ve ‘iki kadının arkasına saklanmakla’ suçladı: eski cumhurbaşkanı Katalin Novak ve eski adalet bakanı Judith Varga. Orban’ı tam kalbinden vuracak suçlamalarda bulundu. Orban’ı, Macar halkının en büyük hassasiyetlerinden olan pedofili bir konuda kendisini kurtarmak için iki kadını kurban vermekle itham etti.
Orban, uzun süreden beri alt sınıf ve kırsal bölgelerden aldığı destek ile ayakta duruyor. Şehirli ve orta sınıf çevreler Orban hükümetinden büyük bir memnuniyetsizlik duyuyor ancak bugüne kadar bu kesimler, Orban’a karşı politik olarak hep mağlup oldular. Magyar’ın isyan bayrağı açmasından sonra Macaristan’ın tanınmış sanatçılarından açıkça destek açıklamaları yapıldı. Popüler televizyon yıldızları, Magyar’ın yanında yer alarak, gösteriler düzenlenmesine yardımcı oldular.
FOTOĞRAF: ATILLA KISBENEDEK / AFP
Yeni bir muhalefet yıldızı doğarken, Orban hükümeti hala istikrarlı bir şekilde görevine devam ediyor. Ancak, önümüzdeki aylarda yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimleri öncesinde Magyar’ın ortaya çıkması, muhalefet açısından oldukça iyi bir zamanlama anlamına geliyor. Bu seçimlerde elde edilecek kayda değer bir başarı Magyar’ın yıldızının parlamasına yardımcı olabilir. Ancak bunun gerçekleşmesi için öncelikle halihazırda seçimlere girmeye hak kazanmış bir partinin onu aday göstermesi gerekiyor. Çünkü kendisi henüz kendi partisini kurmadı, hemen bir parti kursa bile AB seçimlerine katılması mümkün gürünmüyor.
Muhalafet partileri ise, 2022’deki 6 partili ittifakın ardından yeni bir ‘Mesih’e temkinli yaklaşıyor. Hele hele bu ‘Mesih’ şimdi sert sözlerle eleştirse de uzun yıllar Orban ile yol arkadaşlığı yapması kafalarını karıştırıyor. Önümüzdeki günler ve haftalar, Macaristan politikasında yeni bir yıldızın doğup doğmayacağı konusunun belirginleşmesi adına kritik. Bu süreci, sadece Macaristan politik çevreleri değil, Avrupa Birliği içinde sürekli ‘çıban başı’ olması nedeniyle Avrupalı politikacılar da yakından takip ediyor. Putin ile yakın dost, İsveç’in NATO üyeliğine uzun süre posta koyan, AB uygulamaları sık sık veto etmekle tehdit eden Orban’ın politik geleceği de, Magyar’ın siyasi geleceği ile yakında ilişkili. Bu sürecin nasıl gelişeceğini ise zaman gösterecek.
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
