Ockham’ın Usturası (Novacula Occami)), bir açıklama veya teori geliştirilirken, gereksiz varsayımlardan kaçınılması gerektiğini ifade eden bir düşünce ilkesidir. Bu ilkeye göre, bir olguyu açıklamak için en basit açıklama genellikle en doğrusudur. Eğer bir olayı açıklayan birden fazla teori varsa, en az varsayım içeren açıklama tercih edilmelidir.
Bu ilke, bilim, felsefe, mantık ve karar verme süreçlerinde yaygın olarak kullanılan temel prensiplerden biridir.
Ockham’ın Usturası terimi, 14. yüzyılda yaşamış İngiliz filozof ve mantıkçı William of Ockham (Ockhamlı William) tarafından ortaya atılmıştır.
“Ustura” (razor) metaforu, gereksiz unsurları kesip atma fikrinden gelmektedir.
Ockham bu ilkeyi sıkça kullanmasına rağmen, “Ockham’ın Usturası” terimi ölümünden sonra oluşturulmuştur.
Latince orijinal ifadelerinden biri:
“Pluralitas non est ponenda sine necessitate.”
(“Gereksiz çoğulluklar öne sürülmemelidir.”)
Orta Çağ düşüncesinde büyük bir etkiye sahip olmuş ve bilimsel düşüncenin temellerinden biri haline gelmiştir.
Bilimsel hipotezler oluştururken, en az varsayım içeren teorilerin tercih edilmesi.
Fizikte ve biyolojide, gereksiz mekanizmalar içermeyen açıklamaların öne çıkarılması.
Metafizik ve teolojide, varlıkların gereksiz yere çoğaltılmaması gerektiğini savunan bir ilke olarak kullanılması.
Mantık ve hukukta, gereksiz açıklamalar ve spekülasyonlardan kaçınma.
Günlük hayatta karar verme süreçlerinde, en basit ve makul seçeneği tercih etme.
Ekonomide, gereksiz değişkenler içermeyen teorilerin tercih edilmesi.
Sherlock Holmes hikâyelerinde dedektiflik yaklaşımı olarak kullanılmıştır: “Olasılıklar arasında en basit olanı genellikle doğrudur.”
Bilim kurgu eserlerinde, özellikle uzaylılar ve doğaüstü olaylarla ilgili teorileri değerlendirirken kullanılır.
X-Files dizisinde, olayları açıklamak için gereksiz varsayımlara başvurulmaması gerektiği vurgulanmıştır.
Bilimde ve mantıkta açıklık sağlar.
Gereksiz varsayımlardan kaçınarak rasyonel düşünmeyi teşvik eder.
Gerçekçi ve sade açıklamaları ön plana çıkarır.
Bazı durumlarda en basit açıklama doğru olmayabilir.
Gerçeklik bazen daha karmaşık mekanizmalara dayanabilir.
Tek başına kesin doğruluk sağlamaz, sadece bir rehberdir.
Bugün bilim, felsefe ve teknoloji alanlarında Ockham’ın Usturası, en yaygın kullanılan düşünce prensiplerinden biri olmaya devam etmektedir. Ancak, bazı bilim insanları ve filozoflar, her zaman en basit açıklamanın en doğru olmayabileceğini savunarak, bu ilkenin kesin bir yasa olmadığını vurgulamaktadır.
Yine de, karmaşık olayları anlamaya çalışırken gereksiz spekülasyonlardan kaçınma ilkesi, modern düşünce sistemlerinde güçlü bir yer tutmaktadır.
