Büyük Frederick (1712 – 86), Prusya Kralı; ülkesini genişletmek ve bir Avrupa gücü haline getirmek için savaşlar yaptı. Ülkesine, kendisine ‘aydınlanmış despot’ unvanını kazandıran liberal reformlar getirdi.
Frederick, birbirine zıt iki dünyada büyüdü. Babası Kral I. William Frederick tarafından sürekli dövülüyordu ve arkadaşı Teğmen Hans von Katte’nin idamını izlemeye zorlandı. Katte ile birlikte İngiltere’ye kaçma girişiminde bulunmuşlar, yakalanınca da babası tarafından hapse atılmışlardı. Annesinin teşvikiyle, babasının hanesinin Prusyalı sert askeri atmosferinin tam aksine, sanata, müziğe ve Fransız edebiyatına ilgi duymaya başladı. Önde gelen Fransız filozoflarından Voltaire ile yazışıyordu; daha sonra tanışma fırsatı buldular. Flüt çalıyor, beste yapıyor ve şiir yazıyordu. Eşcinseldi; daha sonra babasının mesleğini sürdürerek parlak bir asker ve yönetici oldu. Aynı zamanda güçlü bir iradeye sahipti.
Babasından Krallığı devralıp II. Frederick olarak tahta çıktıktan sonraki ilk işi Prusya’yı savaşa sürüklemek oldu. Babasından miras aldığı üstün ordunun gücünden yararlanmaya kararlıydı; böylelikle çeyrek yüzyıl boyunca savaş başlıca politika aracı oldu. İlk hedefi Habsburg Hanedanının yönettiği Silezya’ydı; Frederick, Silezya’yı Avusturya’nın yeni İmparatoriçesi Maria Theresa’nın elinden aldı. 1740 – 42 ve 1744 – 45 yılları arasında madencilik ve tarım bakımından zengin stratejik önemi olan topraklara sahip olabilmek için iki savaş verdi. Mollwitz’deki ilk savaşı neredeyse bir felaketle sonuçlanmak üzereydi; disiplinli ordusunun zaferi öncesinde Frederick savaş alanını terk etmişti. Fakat o tarihten itibaren Frederick bir dizi etkili zafere imza attı; ezici çoğunluğa sahip çok daha güçlü orduları bile cesur taarruz gücüyle mağlup etti. Flüt çalan entelektüel Frederick, keskin bir askeri dehaya dönüşmüştü.
1756’da Kral Frederick, Saksonya’yı istila ederek yeni bir savaşa girişti. Tarihçiler bu savaşı Almanya’nın yirminci yüzyıldaki Avrupa savaşlarında sergilediği, karşı tarafın olası saldırısına karşı önceden saldırma taktiğine benzetirler. Frederick’in savunması da etrafının sarıldığı ve tehdit altında olduğu yönündeydi; hayatta kalmak için saldırıya geçmek zorundaydı. Frederick’in istilası Prusya’yı Avusturya, Rusya, İsveç, Saksonya ve Fransa ordularıyla karşı karşıya getirdi ve Avrupa’yı Yedi Yıl Savaşlarının içine çekti. Frederick savaşların çoğundan alnının akıyla çıkmayı başardı ancak bunu büyük oranda 1762’de eski düşmanlarında Rusya İmparatoriçesi Elizabeth’in vakitli ölümüne borçluydu. Yeni hiçbir toprak kazanamadı; ordusunun ve devletinin gücünü tüketti. Bunun yanında askeri dehasıyla ünlendi. Sadece Britanya Hazinesinden yardım alan Frederick, Alman Avrupasına hakim olma mücadelesinde Prusya’yı Avusturya’nın önde gelen rakibi konumuna getirdi. Savaşı takip eden diplomatik manevralarla 1772’de Polonya’ya saldırdı ve Polonya Prusyasını ve Torun’u topraklarına kattı. 1779’da Avusturya topraklarındaki Bavarya’nın Fransız vilayetlerini de ele geçirdi. Neticede Prusya’nın nüfusunu üçe, topraklarını ise ikiye katlamıştı.
Ülkenin mutlak hakimiydi; fakat aynı zamanda Aydınlanma prensiplerini benimsemişti ve basın, düşünce ile din özgürlüğü getirerek büyük bir hoşgörü örneği de sergilemekteydi. Bir keresinde ‘Halkım ve ben iki tarafı da memnun edecek şöyle bir anlaşmaya vardık: Onlar içlerinden geçeni söylemekte özgür, ben de istediğimi yapmakta özgürüm’ diyerek niyetini açıkça belirtmişti. Frederick, kendisinden öncekilerin Prusya’nın devlet idaresini modernleştirmeye yönelik çalışmalarına sadık kaldı. Codex Fredericanus adıyla yeni bir Prusya kanunları külliyatı oluşturdu; yargıçların güç sınavlara tabi tutulmasını sağladı; işkenceyi yasakladı ve ölüm cezasını sınırladı. Fakat toprak sahibi güçlü aristokratların tepkisinden çekindiği için toprağa bağlı köleliği ortadan kaldırmayı bir müddet daha erteledi. Kral aynı zamanda sanatçıları da himayesine alarak bilimi ve öğrenmeyi teşvik etti ve evrensel ilk öğretimin temellerini attı. Neticede Frederick’in Prusyasında sözü geçen orduydu ve devlet bütçesinin yüzde ellisine el koyup; bütçeyi Frederick’in hükümdarlığında 80 000’den 190 000’e çıkarmıştı. Frederick, Berlin yakınlarında inşa ettirdiği rokoko tarzındaki sarayı Sans Souci’de, 1786 yılında vefat etti.
KRONOLOJİ
1712 24 Ocakta Berlin’de doğdu
1730 Babası tarafından Küstrin Kalesine hapsedildi
1740 Kral II. Frederick olarak tahta çıktı
1741 Kazandığı ilk zafer: Mollwitz
1756 Saksonya’yı istila etti
1759 Rusya tarafından Kunersdorf Savaşında mağlup edildi
1763 Hubertusburg Barışı ile Yedi Yıl Savaşları son buldu
1772 Polanya’nın ilk bölünmesi
1786 17 Ağustos’ta Sans Souci’de öldü
‘Halkımla bir anlaşma yaptım: Onlar içlerinden geçeni söylemekte özgür, ben de istediğimi yapmakta özgürüm’
KRALİYET VE DEVLET
BÜYÜK FREDERICK’İN YAZILARI TAM 30 CİLT TUTUYORDU. 1752’DE KALEME ALDIĞI AŞAĞIDAKİ RİSALEDE KRALLIĞA VE HÜKÜMETE YÖNELİK ŞU DÜŞÜNCELERİ YER ALIR:
