Stagflasyon, İngilizce ‘Stagnation’ yani durgunluk/daralma ve ‘Inflation’ yani enflasyon kelimelerinden türetilmiş bir ekonomik terim. Ekonomik hayatta hem durgunluk hem de enflasyon yaşandığı dönemlerde bu iki olgunun birbirini tetiklediğini ve büyüttüğünü anlatmak için kullanılıyor.
1970’li yıllarda kullanılmaya başlanan bu terim, gerek klasik iktisat teorisinde gerekse Keynesyen iktisat teoride paradoksal bir durum olarak değerlendirilir. Bunun nedeni genelde enflasyon ve işsizlik arasında ters orantılı bir korelasyon olmasıdır yani biri düşerken diğeri yükselir.
Stagflasyonda ise durgunluk artar ve istihdam düşerken talebi karşılayacak arz da yaratılamamaktadır. Her ikisinin de aynı anda yükselmesi içinden çıkılması zor bir sarmal haline dönüşür.
Ekonomide Stagflasyon Etkisi Nasıl Görülür?
Stagflasyonun ekonomide etkisi durgunluk ve enflasyonun aynı anda oluşmasıyla ortaya çıkar. Ülke ekonomisinde stagflasyon yaşandığında işsizlik artar ve fiyatlar yükselir. Bununla birlikte tüketicilerin alım gücü düştüğü için enflasyondaki artışta bir azalma olmaz.
Stagflasyon Neden Olur?
Stagflasyon sebepleri, klasik iktisat teorisine göre farklı nedenlerden oluşabilir. İngilizce olarak iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşan stagflasyon, iki ekonomik durumun aynı anda yaşandığını ifade eder.
Stagnasyon yani Gayri Safi Milli Hasıla’daki büyüme hızının ortalamadan daha düşük olması ile enflasyon kelimesinin birleşiminden türetilmiştir. Endişe verici bir durum olarak tanımlanan stagflasyon piyasa hem durgunluğun hem de enflasyonun yani fiyat artışlarının görülmesi demektir.
Genel anlamda stagflasyon sebepleri arasında şunlar yer alır:
Tüketim oranının ve fiyatların hızla artması
Para arzının üretimden daha fazla olması
Yanlış maliye ve para politikaları
Döviz kurunda istikrarsızlık ve hızlı yükselişler
Finansal krizler
Gelişmiş veya gelişmekte olan ülke ekonomilerinde kriz yaratan stagflasyon, işsizlik oranıyla birlikte geçim sıkıntısı yaratabilir. Stagflasyon yaşandığında temel geçim ürünlerine olan talep azalmış olsa bile fiyatlar artmaya devam eder.
Durgunluk ortamında yüksek enflasyon yaşanmasına neden olan stagflasyona çözüm bulmak Merkez Bankası ve para yönetiminin sorumluluğundadır.
Stagflasyon Olursa Ne Olur?
Stagflasyon krizi halinde hükümet ve para politikasını belirleyen kurumların bazı politika değişikliklerine gitmesi gerekebilir. Enflasyonla mücadele etmek için para politikaları sıkılaşır ve faizler artırılır.
Aynı zamanda ülkede faaliyet gösteren tüm yerli ve yabancı sermaye bankalardaki mevduatlara ilişkin zorunlu karşılık oranları yükseltilir. Ekonomide nakit para sıkılaştırmasına gidilir veya bunlara benzer minvalde faaliyetler gerçekleştirilir.
Stagflasyon olması halinde ekonomide bazı belirtiler ortaya çıkar.
Bir ülkenin ekonomisinde stagflasyon yaşandığını gösteren durumlar şunlardır:
Ülkedeki işsizlik oranı artar.
Döviz kurları istikrarsız hale gelir.
Dövizdeki oynaklık yüzünden sürekli spekülasyonlar gündeme gelir.
Enflasyonda yaşanan artış ülkeye yapılan yatırımların yavaşlamasına neden olur.
Para yönetimi, ekonomide tüketimi azaltmak için bazı önlemler alır.
Temel geçim malzemelerinin fiyatları artmaya devam eder.
Yeni üretim için maliyetler artar.
Stagflasyon, sadece gelişmekte olan ülkeleri değil aynı zamanda ABD ve Çin gibi gelişmiş ekonomiye sahip ülkeleri de tehdit eden bir durumdur. Ülkenin ekonomisinde olumsuz sonuçlara neden olan stagflasyondan çıkmak için bazı radikal kararların alınması gerekebilir.
İşsizlik oranının artması, üretimi sekteye uğratacağı için ürünlerin fiyatları enflasyonla birlikte iki kat hızlı artabilir.
Stagflasyondan Nasıl Çıkılır?
Stagflasyondan çıkma yöntemi her ülkenin uygulayacağı bazı temel adımlarla hayata geçilebilir. Klasik İktisat Teorisinde stagflasyon sorununa çözüm için ilk etapta ülkenin en güncel ekonomik durumunun tablosuna bakılır.
Ekonomiyi canlandıracak bazı politikaların belirlenmesi sonrası stagflasyon çözümü için olası politikalar hayata geçirilebilir.
Ekonomi uzmanlarına göre stagflasyon krizinden çıkmak için şu adımlar atılabilir:
Nominal olan tüm değişkenler, belirli bir rakam indeksine tabi tutulur. Böylelikle fiyatların reel değerlerine dönüştürülmesi hedeflenir.
Fiyat artışları indeksleme yöntemiyle kontrol altına alınır.
Piyasadaki tüm mal ve hizmetlerin fiyatları reel ücrete göre güvence altına alınır.
Gelir politikaları ve kamusal harcama ile gelirlerin dışındaki tüm fiyat ve ücret artışlarına müdahale edilir.
Vergiler arttırılır ve vergiden elde edilecek yeni gelir kapıları oluşturulur.
Firmalara belirli bir fiyat göstergeleri uygulanır. Firmalar bu fiyatları aştığı zaman vergi veya çeşitli baskılarla cezalandırılır.
Stagflasyon koşulları oluştuğunda temel gıda ürünleri satan firmalar gibi tüm piyasa dinamikleri denetim altında tutulur. Stagflasyon yaşanırken marketlerin fiyatlarda haksız artış yapması gibi alım gücünü düşüren uygulamalarına müdahale edilir.
Devletin birimleriyle yapılan kontrol ve müdahaleler ile piyasadaki fiyat dengesi yeniden hedeflenir.
Stagflasyon Tüketici ve Üreticileri Nasıl Etkiler?
Stagflasyonun tüketici ve üreticilere etkisi, farklı şekillerde ortaya çıkar. Üreticiler açısından bakıldığında stagflasyon ortamında üretim maliyetlerinin artması kaçınılmazdır. Bu yüzden maliyetleri uygun seviyeye çekmek isteyen üreticiler, maliyetlerden kısmak için işten çıkarmaları tercih edebilir.
Stagflasyon yaşanırken firmalar daha çok işverene kapıyı gösterir ve bu durum iş gücü piyasasında bir durgunluk yaratabilir.
Tüketici nezdinde de benzer olumsuzluklar yaşanır. İşsizlik arttıkça, artan maliyetler tüketiciye giden son ürün fiyatına yansır. Bu yüzden tüketici, üreticinin artan maliyetleri fiyatlara yansıtmak için yapılan zamlar karşısında iyice ekonomik kayba uğrar. Tüketiciler artan fiyatlara çözüm bulamaz ve alım gücü düşer.
Ekonomide Stagflasyon Etkisi Nasıl Görülür?
Stagflasyonun ekonomide etkisi durgunluk ve enflasyonun aynı anda oluşmasıyla ortaya çıkar. Ülke ekonomisinde stagflasyon yaşandığında işsizlik artar ve fiyatlar yükselir. Bununla birlikte tüketicilerin alım gücü düştüğü için enflasyondaki artışta bir azalma olmaz. Beklentilerin çok üzerinde fiyat artışlarının görüldüğü stagflasyon çözümü için para politikasında değişiklik yapılması gerekebilir. Ülke ekonomisindeki stagflasyon sorununu çözmek merkez bankasının ve hükümetin görevidir.
