Son olarak İspanya'da yakalanan 4 ton kokain yüklü geminin Türkiye'den ayrıldığına ilişkin haberle kokain bir kez gündemde. Brüksel'de eski diplomatların kurduğu instituDE kapsamlı bir kokain raporu hazırladı. Rapora göre hem Türkiye'de hem de yurtdışında Türkiye bağlantılı yakalanan kokain miktarı yıldan yıla artıyor...
Merkezi Belçika’nın başkenti Brüksel’de bulunan ve eski diplomatların kurduğu Diplomasi ve Ekonomi Enstitüsü (instituDE), kapsamlı bir kokain raporu hazırladı. Raporda, Avrupa’daki uyuşturucu rotaları, hedef ülkeler, kokainin ülkelere göre dağılımı ve dönen büyük paralara ilişkin dikkat çekici rakamlar yer aldı.
Raporun önemli bir kısmı ise son yıllarda adı kokainle sık sık yanyana gelen Türkiye’yle ilgili. Güney Amerika ülkelerinde üretilen kokainin Türkiye’ye, oradan da Avrupa’ya yayıldığına dikkat çekilen raporda, sadece 2023 yılında Türkiye’de ele geçirilen kokain miktarı 2,85 ton. Rapora göre Türkiye ile bağlantılı, başka ülkelerde yakalanan kokain miktarında da büyük bir artış söz konusu.
instituDE’den Ömer Güler ve Mustafa Enes Esen, “Türkiye ve kokain gerçeğini” Velev okurları için anlattı.
Bir Kokain Raporu açıkladınız ve oldukça ses getirdi. Raporu, hazırlayanları, kapsamını, amacını ve gelinen noktayı anlatır mısınız?
InstituDE olarak bu raporu hazırlarken, uluslararası güvenlik, terörizm, ticaret, ekonomi ve Latin Amerika gibi farklı alanlardaki uzmanlarımız rapora katkı sağladı. Bu sayede, kokain ticaretinin etkileri küresel, bölgesel ve yerel ölçekte çok boyutlu bir şekilde ele almaya çalıştık. Son yıllarda, Güney Amerika’dan Türkiye’ye gelirken ya da Türkiye’ye gezdikten sonra ele geçirilen tonlarca kokain haberine tanık olduk. Bu haberlerin son dönemde neden bu kadar arttığı ve yerelde ve küresel ölçekte hangi dinamiklerin buna sebep olduğunu anlamaya gayret ettik. Açık kaynaklardan yararlanarak, Türkiye’nin uluslararası kokain ticaretinde artan rolünü inceledik. Mümkün olduğunca bilgi ve verilere dayalı analiz yapmaya gayret gösterdik. Bu konuda bugüne kadar yazılmış en kapsamlı rapor diyebiliriz. Raporun ses getirmesi, Türkiye’nin küresel kokain ticaretinde ne kadar etkin rol oynadığını ortaya koymasından kaynaklanıyor.
Dünyada ana kokain ticareti rotaları hangileri, Türkiye bunun neresinde duruyor?
Dünya genelinde kokain ticareti birkaç ana rota üzerinden gerçekleşiyor. Kuzey Amerika ve Batı Avrupa dünyanın en büyük kokain pazarları. Ancak Güney Amerika’da giderek artan kokain üretimi, yasadışı örgütleri yeni pazarlar bulma arayışına itti. Son yıllarda, Uzak Doğu, Afrika ve OrtaDoğu’da kokain tüketiminin arttığı görülüyor. Türkiye, hem Avrupa hem Orta Doğu pazarının ortasında önemli bir transit ülke olarak konumlanmış durumda. Ayrıca, son yıllarda kokain tüketimi bağlamında büyüyen bir pazar olarak da dikkat çekiyor.
Türkiye’nin adı global uyuşturucu ticareti konusunda geçmişten bu yana anıldı. Fakat bu daha çok eroindi ve mafya ve terör örgütleri üzerinden yürüyordu. Yine biliyoruz ki bunun yönü doğudan (Afganistan) batıya doğruydu. Operasyonların çoğu da doğu ve güneydoğu illerinde başlayıp büyükşehirlere geliyordu. Eroinden kokaine geçiş nasıl oldu?
Eroin pazarı halen devam ediyor, ancak Taliban’ın 2021’de tekrar Afganistan’da başa geçmesinden sonra bu piyasa cidden daraldı. Bunda Taliban’ın haşhaş ekimini yasaklaması ve uyuşturucuyla sert mücadelesi önemli rol oynadı. Geçtiğimiz on senede ise Latin Amerika’daki kokain üretimini arttı. Latin Amerika’daki karteller büyük ölçüde doymuş Kuzey Amerika’ya alternatif yeni pazar arayışına girdiler. Bu dönemde, Avrupa’da yükselen kokain talebi Türkiye’deki organize suç örgütleri için kârlı bir fırsat teşkil etti.
Fotoğraf: Ludovic MARIN / AFP
Uyuşturucu ticareti sadece kokainle mi sınırlı, genel sirkülasyonun içinde hangi uyuşturucu ne kadar yer alıyor?
Uyuşturucu ticareti sadece kokainle sınırlı değil. Kokain, son yıllarda öne çıksa da, metamfetamin, amfetamin, eroin ve diğer sentetik uyuşturucular da genel uyuşturucu ticaretinin önemli bir parçasını oluşturuyor.
Dünyadaki ana kokain üreticileri kimler, hangi ülkelerde, Türkiye’deki kişi ve gruplarla yolları nasıl kesişiyor?
Dünyadaki ana kokain üreticileri Latin Amerika’da yer alıyor. Bunların başında da Kolombiya, Peru ve Bolivya geliyor. Türkiye’deki organize suç gruplarının Latin Amerika’daki kartellerle doğrudan işbirliği yaptığına dair ciddi emareler mevcut. Ayrıca, son on yılda vatandaşlık ve vergi barışı gibi kara parayı aklamayı kolaylaştıran yasalar nedeniyle çok sayıda uluslararası uyuşturucu baronu Türkiye’ye yerleşti. Bu bağlamda, Avrupa’da Balkan rotası üzerinde yer alan baronlar faaliyet üslerini Türkiye’ye taşıdılar. Europol raporlarında da Avrupa’da uyuşturucu işini yürüten Türk organize suç örgütlerine değiniliyor.
Rakamlar ve istatistikler verebilir misiniz? Türkiye’deki uyuşturucu ve kokain ticaretinin yıllara göre dağılımı nasıl?
Türkiye’deki kokain ticareti son yıllarda belirgin bir artış göstermektedir. 2010’lu yılların başına kıyasla, ele geçirilen kokain miktarlarında ciddi bir yükseliş yaşanıyor. Örneğin, 2010’lu yıllarda Türkiye’de ele geçirilen kokain yıllık ortalama 300-500 kilogram seviyesindeyken, son yıllarda bu miktarlar yaklaşık yedi kat artarak 3 ton seviyesine ulaştı. Özellikle 2021’den itibaren Türkiye ve Türkiye’ye gitmek üzere yurt dışında ele geçirilen kokain miktarlarında büyük bir artış görülüyor. 2021’de Türkiye’de 2,84 ton kokain ele geçirilirken, 2022’de bu miktar 2,2 ton olarak kaydedildi. 2023’te ise 2,85 ton kokain ele geçirildi. Yurt dışındaki Türkiye bağlantılı kokain yakalamaları da artış gösteriyor. Örneğin, 2017’de İspanya’da Türkiye’ye gitmek üzere 3,800 kg kokain yakalanırken, 2020’de Kolombiya’da 5,000 kg, 2023’te ise İtalya’da 5,300 kg kokain ele geçirildi. 2024 yılı verilerine göre ise İspanya, Kolombiya, Venezuela gibi ülkelerde toplamda 8,706 kg kokain ele geçirildi.
Hangi ulaşım araçlarını ve yollarını-yöntemlerini kullanıyorlar? (Eroinde kara sınırları daha çok gündemdeydi sanırım şimdi limanlar, marinalar daha önemli hale geldi)
Kokain kaçakçılığında deniz yolu öne çıkıyor. Bunun temel nedeni, büyük limanlarda bütün konteynırları kontrol etmenin çok zor olması. Örneğin, Avrupa’daki en önemli kokain giriş noktalarından biri olan Antwerp Limanından yılda 12 milyon konteyner geçiyor. Ama bunların yalnızca yüzde 2’si denetlenebiliyor. Karteller bu durumu avantaja çevirerek kokaini konteynerlere gizliyor. Bu durum, karayolu ve havayoluna göre deniz yollarını çok daha cazip hale getiriyor.
Fotoğraf: Handout / ATIC / AFP
Bazı mafya hükümlülerinin demeçleri oldu, söz konusu ticareti kimler yapıyor? Siyasiler (eskiler dahil) neresinde?
Son dönemde Türkiye’de aşırı sağ olarak nitelendirebileceğimiz siyasi partilerle bağlantılı bazı mafya örgütlerinin Latin Amerika’daki Sinaloa gibi kartellerle ilişki kurduğu görülüyor. Bu suç örgütlerinin siyasetle olan bağlantıları ve bazı siyasetçilerin organize suç gruplarına sağladığı koruma kokain ticaretinin devam etmesine zemin hazırlıyor.
Söz konusu ticarette devletin pozisyonu nedir? Göz yumma var mı? İllegal de olsa bir tür ticaret gibi mi görülüyor? Bu çerçevede narko-devlet kavramını açabilir misiniz?
Narko-devlet, hükümetin, yargının veya askeri yapıların uyuşturucu kartelleri tarafından etkili bir şekilde sızıldığı ya da uyuşturucu ticaretinin devlet tarafından organize edildiği bir durumu ifade eder. Türkiye’de kokain ticareti bağlamında, devletin hiyerarşik olarak bu ticareti yönettiğine dair somut kanıtlar yok. Ancak, siyaset, yargı ve güvenlik güçlerindeki zaaf nedeniyle uyuşturucu kaçakçılığının kolaylaştığına dair emareler mevcut. Dolayısıyla, narko-devlet kavramının Türkiye’deki uyuşturucu ticareti için kullanılması tam olarak uygun olmasa da, siyaset, yargı ve güvenlik alanlarındaki zafiyetler bu tartışmaları körüklüyor.
Devlet/ler istese kokain ticaretini önleyebilir mi?
Devletler kokain ticaretini istese de tamamen önleyemez, ancak etkili önlemlerle azaltılabilir. Mesela, ABD’de 1980’lerde Reagan döneminden beri kokainle ciddi bir mücadele yürütülüyor. Ama ABD’nin pek ilerleme kaydettiğini söylemek mümkün değil. Karteller her defasında yeni yöntemler geliştiriyor. Yani olayın arz yönü dışında bir de talep yönü var. Talep devam ettiği müddetçe bunun tamamen kaldırılması çok zor.
Kokain ticaretinin dünyadaki ve Türkiye’deki parasal değeri nedir?
Kokain ticareti, dünya genelinde yıllık on milyarlarca dolarlık bir ekonomik değere sahip, ancak kesin bir rakam vermek mümkün değil. Avrupa’daki güvenlik uzmanlarının yanı sıra, Latin Amerika’daki kartellerden alınan bilgiler Avrupa’ya giden kokainin ancak yüzde 10 ila 20’sinin bir noktada yakalandığını gösteriyor. Bu da asıl ticaret hacminin çok daha büyük olduğunu gösteriyor.
Bu bağlamda, Europol verilerine göre Avrupa Birliği ülkelerinde kokain ticaretinin toplam değeri yıllık 12,6 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Türkiye’ye gelecek olursak, sadece 2024 yılında şu ana kadar yurt dışında Türkiye bağlantılı 9 tona yakın kokain yakalandı. Türkiye içinde 2024’te ne kadar yakalandığını henüz bilmiyoruz. Uyuşturucunun piyasa fiyatına gelince, yaptığımız araştırmaya göre, Temmuz ayında İstanbul’da kokainin gram fiyatı 3000 lira (90$) civarındaydı. Uyuşturucunun saflık oranına göre bu fiyat yüzde 50 artabiliyor. Bu itibarla, Türkiye üzerinden geçen kokainin yıllık değerinin ise 2,9 ila 5,8 milyar dolar arasında gerçekleştiğini değerlendiriyoruz.
Rapora ulaşmak için tıklayınız.
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
