K-pop deyince herkesin aklına Güney Kore’nin fabrikasyon üretim haline getirdiği robot görünümlü kalabalık pop grupları geliyor. Ama Avrupa’yı kasıp kavuran başka bir K-pop daha var. Başını Dua Lipa ve Rita Ora’nın çektiği Kosova-pop.
Kosova kökenli İngiliz şarkıcı Rita Ora. (FOTOĞRAF: LEON KUEGELER / AFP)
Savaş, çatışma ve sürgün travmasını atlatan Kosova, şimdilerde dünyaya ihraç ettiği popçuları ile gündemde. Avrupa’nın en genç ülkesinin tarihi şehri Priştine geçtiğimiz günlerde devasa bir pop müzik festivaline sahne oldu. İngiltere’deki müzik kariyeri ile uluslararası bir yıldıza dönüşen Dua Lipa ve babası Dukagjin Lipa’nın düzenlediği dört günlük Sunny Hill Festivali’nde, isimleri genç kuşakların bildiği birçok sanatçı sahne aldı. Meydanda toplanan ve büyük kısmı TikTokçu tayfa görüntüsü veren 17-18 yaşlarındaki binlerce genç son moda kıyafetleri ile kendinden geçmiş durumdaydı. Geniş paçalı pantolonlar ve dar kesim tişörtler ile kendilerini müziğin akışına bırakan gençler, festival ile dünyanın birçok ülkesindeki insanların görmek için yıllarca beklediği isimleri arka arkaya izleme şansına sahip oluyordu. Festivalin ardından herkes, nüfusu 2 milyonu bile bulmayan bu şirin ülkenin bu kadar çok uluslarası müzik yıldızını nasıl çıkardığını merak etmeye başladı.
Kosovalı model ve şarkıcı Dua Lipa (FOTOĞRAF: ARMEND NIMANI / AFP)
Sırbistan’dan bağımsızlığını daha 2008 yılında ilan eden Kosova, birçok açıdan Avrupa’nın en genç ülkesi. Vatandaşlarının yaş ortalaması 29.5. Bu yılın başına kadar Avrupa’da serbest dolaşım imkânı veren Şengen anlaşmasının dışında olan Kosova göç vermediği için genç bir nüfusa sahip. Ama binlerce Kosovalı, 1990’lardaki savaş sırasında katliamdan kaçmak için başka ülkelere sığınmak zorunda kalmıştı. İşte Avrupa’nın K-popu’nun arkasında da, bu sığınmacılar ve diğer göç etmiş Kosovalılar var.
Kosova kökenli Amerikalı yıldız Bebe Rexha (FOTOĞRAF: VALERIE MACON / AFP)
Dua Lipa ve Rita Ora, dünyanın önde gelen liste başı kadın şarkıcılarından ikisi ve Avrupa’da yaşıyorlar. İkisi de 1990’larda savaşın parçaladığı bölgeden kaçan ebeveynlerin çocukları olarak İngiltere’de dünyaya gelen Kosovalı Arnavut kökenli. Lipa ve Ora İngilizce şarkı söylüyor, ancak onlar gibi ailelerinin yaşadığı topraklardan kopup başka ülkelere göçetmek zorunda kalan Kosovalı Arnavut sanatçılar, sadece Avrupa’da değil, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Hindistan, Avustralya ve ABD’de sıradışı başarılara imza attılar. ABD pop piyasasının tanınmış ismi Bebe Rexha gibi tüm bu sanatçılar adeta Kosova savaşının ardından küllerinden doğan Anka kuşu gibi, dirençleriyle dünyaya örnek oldular.
Dhurata Dora
Sadece göç edenler değil, ülkede kalan müzisyenler de kısıtlı eğlence imkanları nedeniyle enerjilerini müzik ve sanata yönlendirdiler. Bunlardan biri olan Dhurata Dora, Cezayirli rapçi Soolking ile 2019’da yaptığı ve Belçika, İsviçre ve Fransa’da liste başı olan ortak çalışması Zemër ile YouTube’da 860 milyondan fazla izlendi. Dora’nın 2021’de Kongolu-Fransız şarkıcı GIMS ile ortak çalışması Only You, Fransa’da altın, İsviçre’de platin plak aldı. Bu yılki Sunny Hill festivalinde, Arnavutluk’un Sesi yarışmasının yıldızı Yll Limani ile birlikte en çok dikkat çeken Arnavutça performans oldu.
Çoğunlukla aşk ve ihanet üzerine şarkı sözleri söyleyen Kosovalı pop yıldızları genellikle Arnavutluk’tan ya da diasporadan sanatçılarla işbirliği yapıyor. Parlak renkli elbiselerle çektikleri YouTube videoları yayınlıyor. Bu videolar tipik Balkan melodilerinden, hip-hop parçalarına ve akılda kalıcı pop melodilerine kadar her şeyi içeriyor. Lipa ve Rita’nın ardından dünyada en çok tanınan başka bir Kosova kökenli popo yıldızı olan Era Istrefi’nin Bonbon isimli parçası, YouTube’da yaklaşık bir milyar kez izlenmiş.
Era Istrefi
Kosova’nın kendine özgü pop ve rock müziği kültürü, hala Yugoslavya’nın bir parçası olduğu döneme dayanıyor. O dönemde Kosovalı Arnavutlar, Arnavutluk’taki Arnavutlara kıyasla çok daha fazla özgürlüğe, hareketliliğe ve dış dünyaya erişime sahipti. Bu kültürden sonra savaş nedeniyle şiddet içinde doğmuş, savaşı yaşamış ebeveynler tarafından büyütülmüş bir nesil var. Bu Kosovalılar, kötü muamele görmüş bir azınlık olmanın kuşaklar arası etkisini taşıyor. Amerikan hip-hop müziğinin kökenindeki temalar ile Kosovalı Arnavut nüfusun geçmişinde pekçok ortak nokta bulunuyor: Baskı, şiddet, göç, ölüm ve acı. Bu kültürel geçmiş ve acılar ile, insanların yüreklerine dokunan şarkılar üretiyorlar.
Kosova pop müziği dünya çapında yayılmaya devam ederken, başarısının küçük ülkeye büyük ekonomik faydası da oluyor. Ünlü yıldız Dua Lipa’nın babası olan Dukagjin Lipa’nın düzenlediği Sunny Hill festivalinin Priştine üzerindeki ekonomik etkisi bir haftada yaklaşık 20 milyon Euro. Festival süresince şehirdeki pek çok otel doldu tatşı. Kişi başı 200 Euroluk bilet fiyatları, ortalama bir Kosovalının aylık maaşının yarısından fazla olsa da, festival gelenlerin yarısı yurtdışından geldi.
Kosovalı Dua Lipa, babası Dukagjin Lipa ile bir konserde. (FOTOĞRAF: ARMEND NIMANI / AFP)
Savaş sırasında ülkeden kaçan çok sayıda Kosovalı’nın çocukları sadece müzikte değil, sporda da başarılara imza attı. Bugün İsviçre milli futbol takımının yıldızı Xherdan Shakiri başta olmak üzere Avrupa ülkelerinin milli takımlarında oynayan Kosova kökenli sporcular var. Savaştan kaçan Kosovalılar, bir yandan son dönemin en acı savaş deneyimlerine ve kaçış tecrübesine sahip olsalar da, geçmişlerini unutmadan yeni döneme adapte olmanın örneğini sergiliyorlar.
Velev'i
Google Haberler üzerinden takip edin
