Sözün kaynağı insandan değil, aşkın olandan geldiğinde… Vahiy, insan aklının sınırında duran bilgiyi, tarih ve dil içine bırakan ilahi bir müdahaledir.
Vahiy (İng. revelation; Alm. Offenbarung; Fra. révélation), ilahi iradenin, seçilmiş bir elçi aracılığıyla insanlığa bildirilmesini ifade eden dinî ve teolojik bir kavramdır. İslam düşüncesinde vahiy, Allah’ın kelamının peygamberlere iletilmesi anlamına gelir ve mutlak bilgi kaynağı olarak kabul edilir.
Vahiy, insan aklının ürünü değildir; yönlendirici, bildirici ve kurucu bir nitelik taşır. Bu yönüyle sezgi, ilham ya da düşünsel çıkarımdan ayrılır.
Vahiy fikri, yalnızca İslam’a özgü değildir. Yahudilikte Musa’ya verilen Tora, Hristiyanlıkta İsa’nın Tanrısal kelamla ilişkisi ve İncil anlatıları, vahyin farklı tezahürleri olarak görülür. İslam’da ise vahiy, son ve tamamlayıcı biçimini Kur’an ile alır.
Klasik İslam düşüncesinde vahiy, kelâmcılar ve filozoflar arasında yoğun tartışmalara konu olmuştur. Vahyin mahiyeti, lafız–mana ilişkisi, akılla ilişkisi ve tarihselliği gibi meseleler bu tartışmaların merkezindedir. Tasavvuf geleneği ise vahyi, yalnızca bir bildirim değil; varlığın kendini açması olarak yorumlar.
Modern dönemde vahiy, din–bilim ilişkisi, metnin yorumu ve tarihsel bağlam tartışmaları içinde yeniden ele alınır. Bu bağlamda vahiy, değişmez bir içerik ile değişen yorumlar arasındaki gerilimin ana kavramlarından biri hâline gelir.
► Vahiy yalnızca peygamberlere mi gelir?
Evet. Teolojik anlamda vahiy, peygamberlere özgü bir bildirimdir. İlham ve sezgiyle karıştırılmaması gerekir.
► Vahiy akılla çelişir mi?
Klasik anlayışta vahiy, aklı aşar ama ona karşı değildir. Akıl, vahyi anlamaya çalışır; onu üretmez.
► Vahiy sözlü mü, yazılı mıdır?
İslam’da vahiy sözlü olarak iletilmiş, daha sonra yazıya geçirilmiştir. Asıl olan, kelamın kendisidir.
► Vahyin dili neden insan dilidir?
Çünkü muhatap insandır. İlahi mesaj, insanın anlayabileceği bir dil ve sembol sistemiyle iletilir.
► Bugün vahiy nasıl anlaşılmalıdır?
Metnin tarihsel bağlamı ile evrensel iddiası birlikte düşünülmelidir. Yorum, vahyin kendisi değil; insanın ona yaklaşma biçimidir.
Vahiy, sinema ve edebiyatta çoğu zaman mistik deneyim, seçilmişlik ya da kriz anlarında gelen “üst ses” olarak temsil edilir. Bu temsiller, teolojik anlamdan ziyade sembolik ve dramatik kullanımlardır. Romanlarda, filmlerde ve dizilerde vahiy, insanın sınır deneyimini anlatan güçlü bir metafor işlevi görür.
Vahiy, dinî düşüncenin merkezinde yer alan kurucu bir kavramdır. İnsanı yalnızca bilgilendirmez; ona yön, sorumluluk ve anlam çerçevesi sunar. Tarih boyunca farklı biçimlerde yorumlanmış olsa da, vahiy fikri insanın aşkın olanla kurduğu ilişkinin en yoğun ifadesi olmayı sürdürür.
