Politik öfkeyi, toplumsal eleştiriyi ve dansın kolektif enerjisini aynı potada eriten devrimci müzik damarının adı.
Afrobeat (İng. Afrobeat; Alm. Afrobeat; Fra. Afrobeat) 1960’ların sonlarından itibaren Nijeryalı müzisyen Fela Kuti ve davulcu Tony Allen tarafından şekillendirilen, Yoruba ritüellerinin, cazın, funk’ın, highlife’ın ve Afrika poliritminin birleşiminden doğan politik bir müzik türüdür.
Uzun şarkı yapıları, yoğun bakır üflemeli bölümleri, hipnotik ritimler ve doğrudan devlet eleştirileri Afrobeat’in temel imleri arasındadır.
Afrobeat, Nijerya’nın askeri darbelerle sarsılan 1960–70’ler atmosferinde biçimlendi; Fela Kuti’nin Afrika’nın sömürge sonrası kimlik krizine, yolsuzluğa ve otoriterliğe karşı müzikle verdiği karşı çıkışın adı oldu.
Kuti’nin Africa 70 ve daha sonra Egypt 80 orkestraları, jazz big band formlarını Afrika ritimleriyle harmanlayarak o güne dek duyulmamış bir ses evreni kurdu.
“Kalakuta Republic” adını verdiği kolektif yaşam ve üretim alanı, müzik ile siyasal aktivizmi bir araya getiren bir özgürleşme laboratuvarına dönüştü; hükümet baskınları, tutuklamalar ve sansüre rağmen Afrobeat uluslararası bir dayanışma sesi olarak yayıldı.
1990’lardan itibaren Fela’nın oğlu Femi Kuti, yeğeni Seun Kuti, davulcu Tony Allen ve çağdaş prodüktörler Afrobeat’i yeniden yorumlayarak elektronik, hip hop ve funk unsurlarıyla harmanladılar. Böylece Afrobeat hem köklerine bağlı hem sürekli yenilenen bir kültürel hafızaya dönüştü.
► Afrobeat ile Afrobeats aynı şey mi?
Hayır. Afrobeat, Fela Kuti’nin politik ve ritmik olarak yoğun, uzun formlu müziğidir; Afrobeats ise 2000’ler sonrası Batı Afrika merkezli pop, dans ve R&B karışımı bir çatı terimdir.
► Afrobeat neden bu kadar politiktir?
Çünkü tür, Nijerya’daki askeri rejimlerin baskısı altında doğmuş; Fela’nın müziği yolsuzluğu, devlet şiddetini ve sömürge sonrası kırılmaları hedef alan açık bir muhalefet diline sahiptir.
► Afrobeat’in ritmik yapısı neden bu kadar “hipnotik”?
Yoruba poliritmi, funk’ın tekrar eden groove’ları ve cazın doğaçlaması birleştiğinde zaman duygusunu genişleten döngüsel bir atmosfer oluşur.
► Afrobeat orkestraları neden kalabalıktır?
Bakır üflemelilerden perküsyonlara, klavyelerden vokal korolarına uzanan çok katmanlı yapı bu türün temelidir. Afrobeat bir solistten çok kolektif bir enerjiye dayanır.
► Afrobeat’in günümüzdeki yankıları nerede görülüyor?
Elektronik müzikten hip hop’a, diaspora sanatçılarının politik performanslarından Hollywood film müziklerine kadar pek çok alanda Afrobeat’in estetik ve politik mirası görünür durumdadır.
Jim Jarmusch’un filmlerinde kullanılan ritmik bölümlerden Beyoncé’nin The Lion King: The Gift projesine, Damon Albarn’ın Africa Express girişiminden Little Simz, Burna Boy, Anderson .Paak gibi temsilcilerin sahne enerjisine kadar Afrobeat küresel kültürde bir direniş ve özgüven simgesi hâline gelmiştir.
Afrobeat yalnızca bir müzik türü değil; sömürge sonrası kimlik mücadelesinin sesi, ritmin politik bir dile dönüşmesidir. Hem dansı hem eleştiriyi aynı potada eritir; bu yönüyle Afrika’nın modern kültürel mirasını dünyaya duyuran en güçlü ifadelerden biridir.
► BLUES
► CAZ TARİHİ
► FUNK
► SÖMÜRGECİLİK
► FUSION
