Yüzyıllardır mit, mistik sezgi ve tarihsel merakın kesiştiği yerde duran; kehanetleriyle modern popüler kültürde bile tartışma konusu olmayı sürdüren gizemli isim.
Michel de Nostredame (Latinceleştirilmiş adıyla Nostradamus), 1503’te Fransa’nın Saint-Rémy-de-Provence kentinde doğmuş, tıp eğitimi almış, veba salgınlarında çalışmış bir hekim; fakat dünya tarihine esasen Les Prophéties (Kehanetler) adlı eseriyle geçmiş bir astroloji meraklısı, şifacı ve Rönesans döneminin sıra dışı düşünürlerinden biridir.
Ritimli dörtlüklerle yazdığı kehanetler, belirsizlik ve sembollerle yüklü anlatı tarzı sayesinde yüzyıllarca yeniden yorumlanmış; kimi zaman tarihsel olaylarla ilişkilendirilmiş, kimi zaman da eleştirel tartışmaların hedefi olmuştur.
16.yüzyıl Avrupa’sında veba salgınlarının sıklaştığı bir dönemde yetişen Nostradamus, öncelikle şifacılığıyla tanınmış, bitkisel tedavi ve hijyen yöntemleriyle dönemin hekimleri arasında farklı bir yer edinmiştir.
Astrolojiye ilgisi genç yaşlarda başlar; yıldız hareketleri, tarihsel döngüler ve insanlık kaderi arasındaki ilişkiyi inceleyen eserler okur, Orta Çağ okült mirasıyla Rönesans hümanizmini harmanlar.
1555’te yayımladığı Les Prophéties, yüzyıllar boyunca farklı dillere çevrilir; kimi okuyucular onu büyük savaşları, devrimleri ve felaketleri önceden haber vermiş bir kahin olarak görürken, akademik çevreler metinlerin yoruma son derece açık sembolik şiirler olduğunu vurgular.
Modern çağda Nostradamus, hem popüler medya hem komplo teorileri hem de kültürel bellek içinde bir ikon hâline gelmiştir.
► Nostradamus gerçekten geleceği gördüğüne inanıyor muydu?
Kendisini “kahin” olarak değil, yıldız hareketleri ve doğa döngülerinden etkilenmiş bir gözlemci olarak tanımlar. Kehanetlerini “olasılık”, “ihtimal” ve “uyarı” tonuyla yazar; kesinlik iddiasından özenle kaçınır.
► Kehanetleri neden bu kadar belirsiz?
Dörtlüklerin kasıtlı olarak muğlak bırakıldığı, sansür ve Engizisyon baskısından korunma amacı taşıdığı düşünülür. Bu belirsizlik, her tarihî olaya uyarlanabilecek çoklu yorumlar üretir.
► En çok hangi olaylarla ilişkilendirilir?
Fransız Devrimi, Napolyon’un yükselişi, Hitler ve İkinci Dünya Savaşı, Londra Büyük Yangını, 11 Eylül saldırıları… Ancak bu bağlamlandırmalar çoğu zaman geriye dönük yorumlama (retrofitting) eleştirisine açıktır.
► Nostradamus bilimsel çevrelerde nasıl değerlendirilir?
Akademik görüş, kehanetlerin tarihsel metinler olarak ilginç ama öngörü gücü zayıf, sembolik ve alegorik yapılar olduğunu belirtir. Astrolojik spekülasyonlar, dönemin kültürel kodları içinde okunur.
► Popüler kültürde neden hâlâ bu kadar etkili?
Kriz dönemlerinde belirsizlik arttıkça insanlar açıklama arayışına yönelir. Nostradamus, sembolik dili ve gizemli anlatımıyla kültürel hafızada “evrensel kehanet figürü” olarak varlığını sürdürür.
Belgesellerden çizgi romanlara, Hollywood yapımlarından bilgisayar oyunlarına kadar geniş bir kültürel alanda karşımıza çıkar.
Dan Brown romanlarında, dizilerde ve felaket filmlerinde sık sık referans verilir. Yeni yıl kehanetlerinin medyada hâlâ haber yapılması, Nostradamus’un kitlesel merak üzerindeki kalıcı etkisini gösterir.
Nostradamus, tarihsel kişiliği ile etrafında oluşan efsane arasında gidip gelen bir kültür figürüdür. Kehanetleri çoğu zaman esrarengiz, çelişkili ve yoruma açık olsa da, insanlığın belirsizlik karşısındaki kadim merakını simgeler. Bu nedenle yalnızca bir “kahin” değil, aynı zamanda toplumsal hafızanın kolektif imgeleminde yer etmiş bir semboldür.
