Bir ittifaktan çok, güç dengelerinin sessiz müzakeresi.
Quad (İng. Quadrilateral Security Dialogue; Alm. Vierseitiger Sicherheitsdialog; Fra. Dialogue Quadrilatéral de Sécurité), 2007 yılında Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Hindistan ve Avustralya arasında kurulan gayriresmî bir stratejik forumdur. Başlangıçta bir “güvenlik işbirliği” olarak tanımlansa da, pratikte Hint-Pasifik bölgesinde Çin’in artan etkisine karşı geliştirilmiş jeopolitik bir denge mekanizmasıdır.
Bu diyalog, askeri ittifak gibi işlev görmez; ortak deniz tatbikatları, ekonomik koordinasyon, teknoloji ve altyapı yatırımları gibi alanlarda eşgüdüm sağlar.
Quad’ın kökeni, 2004 Hint Okyanusu tsunamisinin ardından yürütülen çok uluslu insani yardım operasyonuna dayanır. ABD, Japonya, Hindistan ve Avustralya’nın o dönemdeki koordinasyonu, gelecekteki stratejik işbirliğinin temelini oluşturdu.
2007’de Japonya Başbakanı Şinzo Abe’nin girişimiyle resmi hâle gelen forum, kısa sürede “Asya’nın NATO’su” benzetmeleriyle anılmaya başladı. Ancak aynı yıl Abe’nin istifası ve Avustralya’nın çekilmesiyle diyalog askıya alındı. 2017’de bölgesel gerilimlerin artması, özellikle Güney Çin Denizi ve Tayvan çevresindeki gelişmeler üzerine Quad yeniden canlandırıldı.
2021’den itibaren liderler düzeyinde düzenli zirveler yapılmaya başladı; COVID-19 sonrası dönemde ise sağlık, siber güvenlik, temiz enerji ve kritik teknolojiler gibi alanlar gündemin merkezine oturdu.
► Quad bir askeri ittifak mıdır?
Hayır. NATO benzeri bir savunma anlaşması değildir. Ancak Malabar gibi ortak deniz tatbikatlarıyla askeri koordinasyon sağlanır.
► Quad’ın temel hedefi Çin’i çevrelemek midir?
Resmî söylemde bu reddedilir; yine de pratikte Hint-Pasifik bölgesinde Çin’in deniz gücünü sınırlama amacı belirgindir.
► Hindistan neden Quad içinde özel bir konuma sahiptir?
Çünkü Çin ile kara sınır anlaşmazlığı yaşayan tek üye ülkedir. Ayrıca Batı’ya tam entegre olmayan, “bağımsız denge” rolü üstlenir.
► Quad ve AUKUS arasında fark nedir?
AUKUS (Avustralya-Birleşik Krallık-ABD) doğrudan askeri teknoloji paylaşımına dayanırken, Quad daha geniş kapsamlı bir diplomatik-stratejik platformdur.
► Quad gelecekte genişleyebilir mi?
Endonezya, Güney Kore ve Vietnam gibi ülkelerin gözlemci statüsüyle dahil olabileceği konuşulsa da üyelik yapısının sabit kalması olasıdır.
Quad, uluslararası ilişkiler literatüründe “21. yüzyılın jeopolitik laboratuvarı” olarak anılır. Netflix yapımı Tokyo Trial ve Designated Survivor gibi dizilerde dolaylı göndermelerle işlenir. Ayrıca think tank raporları, Quad’ı “Asya’da diplomatik satranç” olarak nitelendirir.
Quad, klasik bir ittifaktan çok, belirsizlik çağının stratejik diyaloğudur. Ne tamamen Batılı bir yapı ne de Doğu’ya karşı doğrudan bir bloktur.
Ancak barışın diliyle konuştuğu kadar, denge politikasının soğukkanlı gerçekçiliğini de taşır. Hint-Pasifik’teki güç mücadelesinin geleceği, Quad’ın ne kadar dayanıklı bir diyalog kalabileceğine bağlıdır.
► JEOPOLİTİK
► TOPLUMSAL NORMLAR
► KOLEKTİF HAFIZA
► SOSYAL ADALET
► ULUSLARARASI İLİŞKİLER
