Anadolu’dan dünyaya uzanan çok sesli bir müzik serüveni.
Okay Temiz (d. 11 Şubat 1939, İstanbul), Türk caz, etnik müzik ve perküsyon sanatçısıdır. Müzikal kimliğini Anadolu’nun ritimleriyle Afrika, Asya ve Avrupa’nın geleneksel ezgilerini buluşturarak inşa etmiştir. Bugün hem Türkiye’nin hem de dünyanın tanıdığı bir ritim ustası, bir yenilikçi müzik gezgini olarak kabul edilir.
İstanbul Belediye Konservatuvarı’nda perküsyon eğitimi alan Temiz, 1960’larda Avrupa’ya açıldı. İsveç ve Finlandiya’da yaşadığı yıllarda, Don Cherry gibi öncü caz müzisyenleriyle birlikte çalıştı. Bu dönemde geliştirdiği “ritmik doğaçlama” anlayışı, onun müziğinde kalıcı bir yönelim haline geldi.
Temiz’in müzikal yolculuğu, yalnızca bir caz kariyeri değil, aynı zamanda bir kültürel sentez arayışıdır. 1970’lerde kurduğu Okay Temiz Oriental Wind topluluğu, Anadolu müziğini Hint tablası, Afrika davulu, Batı nefeslileri ve İskandinav melodileriyle harmanladı. Grup, Avrupa caz sahnesinde büyük yankı uyandırdı ve “world music” akımının erken temsilcilerinden biri sayıldı.
Okay Temiz, aynı zamanda “doğal enstrümanlar” konusundaki yaratıcı denemeleriyle tanınır. Kendi tasarımı olan magnetik davul, küp zili ve cam davul gibi özgün çalgılarla sesin sınırlarını zorlamıştır.
Türkiye’ye dönüşünden sonra, 1990’lardan itibaren yerel ritim kültürünü belgeleyen projelere imza attı. Fasulya (1995) albümü, Anadolu halk ezgilerini çağdaş cazla buluşturdu. 2000’lerde ise Black Sea Art Project ve Magnetic Band ile uluslararası festivallerde Türkiye’yi temsil etti.
Okay Temiz’in müzik yolculuğu 1970’lerden 2000’lere uzanan çok uluslu bir ritim atlası gibidir. Her bir kayıt, farklı kültürlerin sesini duyurur: İskandinav cazının soğuk tınılarıyla Anadolu’nun sıcak nefesleri, Afrika’nın derin ritimleriyle Asya’nın kadim ezgileri arasında salınır.
1971 – Don Cherry: Orient
(BYG)
→ Don Cherry ile birlikte kaydedilen bu albüm, Okay Temiz’in uluslararası caz çevrelerindeki ilk büyük adımıdır. Spiritüel cazla Anadolu ritimlerinin buluştuğu bir dönüm noktası.
1972 – Maffy Falay & Sevda: Live at Jazzhus Montmartre
(Caprice 1041)
→ İsveç caz sahnesinin öncü kayıtlarından. Türk müzisyenlerin İskandinav cazına katkısının erken örneklerinden biri.
1972 – Don Cherry: Organic Music Society
(Caprice)
→ Organik doğaçlama ve Doğu-Batı sentezinin en radikal denemesi. Temiz’in perküsyon ustalığı burada iyice belirginleşir.
1972 – Johnny Dyani / Okay Temiz / Mongezi Feza: Rejoice, Music For Xaba I & II
(Cadillac / Sonet)
→ Afrika kökenli müzisyenlerle kaydedilen bu üçleme, Afrika ritimleriyle Anadolu perküsyonunun nadir uyumlarından biridir.
1973 – Turkish Folk Jazz
(Sonet SNTF 668 – Kent STX)
→ Okay Temiz imzasını taşıyan ilk solo albümdür. Halk müziği ve cazın “Anadolu’dan evrensele” yürüyüşünü başlatır.
1975 – Drummer of Two Worlds
(Finnadar / Melodi Plakları)
→ Temiz’in “iki dünyanın davulcusu” kimliğini perçinleyen çalışma. Hem caz hem halk müziği çevrelerinde büyük yankı uyandırmıştır.
1977 – Oriental Wind
(Sonet SNTF 737 – Kent STX 87003)
→ İsveç’te kurduğu uluslararası grubuyla kaydedilen efsane albüm. “Oriental Wind” adını taşıyan bu topluluk, ilerleyen yıllarda world music sahnesinin kurucu örneklerinden biri olacaktır.
1979 – Zikir
(Sun Records / Melodi Plakları / Paddle Wheel)
→ Sufi geleneğinin ritüel seslerini caz formuna taşıyan çığır açıcı bir kayıt. “Zikir” ile birlikte Okay Temiz artık yalnızca bir müzisyen değil, bir ritim filozofudur.
1981 – Bazaar
(Sonet SNTF 864)
→ Anadolu pazarlarının karmaşasını ve coşkusunu ritmik biçimde yansıtan deneysel bir çalışma.
1983 – Life Road
(JARO)
→ Avrupa turnelerinde kaydedilen bu albüm, Okay Temiz’in sahne doğaçlamalarının enerjisini taşır.
1984 – Sankirna (Oriental Wind & Karnataka College of Percussion)
(Sonet SNTF 930)
→ Hint, Türk ve İskandinav müziklerinin birleştiği çokkültürlü bir ritim laboratuvarı.
1989 – Dervish Service (diğer adlarıyla “Dervis” / “Silver Hand”)
(Yankı Müzik – Ada Müzik – Ton Son Ton)
→ Sufi geleneğine modern bir bakış. “Derviş” figürü burada ritmin döngüsüne dönüşür.
1989 – Misket (“Transparent Dervish” olarak da bilinir)
(Sonet / Vasco da Gama)
→ Halk müziği melodilerini elektronik tınılarla harmanlayan öncü bir deney.
1990 – Magnet Dance (Okay Temiz’s Magnetic Band)
(Vasco Da Gama VDFCD-8000)
→ Elektronik altyapıyla doğaçlamanın birleştiği dinamik bir albüm. 1990’ların başında Avrupa’da “fusion caz” akımına katkı sunar.
1992 – Green Wave
(Uzelli / Blue Flame)
→ Ege ritimlerinin dalga dalga yayıldığı sakin ama derinlikli bir çalışma.
1995 – Mishram (Karnataka College of Percussion ile)
(Raks Müzik)
→ Hint tablası, darbuka ve batı perküsyonunun karşılaşması.
1995 – In Finland 1995 / Magnetic Orient
(JARO)
→ Okay Temiz’in kuzey ülkelerindeki doğaçlama deneylerinden derlenmiş canlı performans kayıtları.
1996 – The Black Sea Project
(Lyra ML 0660)
→ Karadeniz coğrafyasına bir müzikal selam. Temiz’in “ritim antropolojisi” anlayışının doruk noktalarından.
2001 – Black Sea Art Project
(Ada Müzik)
→ Karadeniz müzik geleneğini çok uluslu müzisyenlerle yeniden yorumlayan bir proje.
2002 – Darbukas & Zurnas
(Ada Müzik)
→ Türk vurmalı çalgılarının tarihsel çeşitliliğini belgeleyen albüm. Etnomüzikolojik değeri yüksek bir çalışma.
2002 – Mehteran
(Ada Müzik)
→ Osmanlı mehter ritimlerini çağdaş caz formuna uyarlayan öncü bir deney.
2002 – Kuzeyden Güneye Yansımalar – Senfoni
(Ada Müzik)
→ Senfonik orkestra ile perküsyonun buluştuğu geniş ölçekli bir yapıt.
2002 – Okay Temiz ve Ritim Atölyesi
(Ada Müzik)
→ Türkiye’deki genç perküsyoncularla birlikte kaydedilmiş; öğretici, kolektif bir çalışmadır.
Okay Temiz’in diskografisi yalnızca albümlerden değil, bir müzikal coğrafyadan oluşur. 1970’lerde Avrupa cazına Anadolu’nun sesini taşımış, 1980’lerde Sufi tınılarını evrenselleştirmiş, 1990’larda elektronikle denemeler yapmış, 2000’lerde ise köklere dönerek ritmin evrensel dilini yeniden kurmuştur.
► Okay Temiz’in müziğini özel kılan nedir?
Farklı kültürlerin ritimlerini eşit bir zeminde buluşturması; Doğu ve Batı arasındaki ezgisel diyalog.
► Don Cherry ile ilişkisi nasıldı?
İkili, 1970’lerde uzun süre birlikte sahne aldı. Bu ortaklık, Temiz’in müziğinde doğaçlama ve spiritüel caz etkisini güçlendirdi.
► Oriental Wind nedir?
Okay Temiz’in 1970’lerde kurduğu uluslararası caz topluluğudur; çokkültürlü müziğin öncülerindendir.
► Hangi enstrümanları kullanır?
Darbuka, djembe, tabla, bendir, berimbau ve kendi tasarımı özgün perküsyon çalgıları.
► Bugün hâlâ aktif mi?
Evet. Okay Temiz, 80’li yaşlarına rağmen konserler, atölyeler ve dünya festivalleri aracılığıyla üretmeye devam etmektedir.
Müzikte: Magnetic Band, Oriental Wind ve Black Sea Art Project projeleriyle world music sahnesinde güçlü bir yer edinmiştir.
Sahne performanslarında: Ritim atölyeleri ve doğaçlama konserleriyle kuşaklar arası bir köprü kurmuştur.
Uluslararası alanda: 2000 yılında UNESCO Dünya Müzik Elçisi seçilmiştir.
Okay Temiz, ritmi yalnızca bir tempo değil, bir düşünme biçimi olarak ele alır. Onun müziğinde vurmak, bir dile dönüşür; sessizlik bile ritme katılır. Caz, halk müziği ve doğu mistisizmi, onun elinde evrensel bir ses haline gelir.
► WORLD MUSIC
► ETHNIC ELECTRONICA
► MERCAN DEDE
► CAZ
► POPÜLER KÜLTÜR
