Sanayi çarklarının içinde alın teriyle çalışanların sınıfsal kimliği.
Mavi yaka (İngilizce: Blue-Collar, Almanca: Arbeiter, Fransızca: Col bleu), fiziksel güce dayalı işlerde, üretim ve hizmet sektörlerinde çalışan kesimi tanımlayan sosyolojik bir terimdir. Fabrika işçileri, inşaat ustaları, teknisyenler, tamirciler ve saha çalışanları bu sınıfa dâhildir.
Terim 20. yüzyılın başlarında, işçilerin giydiği mavi tulumlardan doğmuştur. Beyaz yakalıların takım elbisesine karşılık, mavi iş giysileri bedensel emeği temsil eden bir sembole dönüşmüştür.
Sanayi Devrimi’nden bu yana üretimin bel kemiği olan mavi yakalılar, işçi hareketlerinin ve sendikal mücadelenin merkezinde yer aldı. Türkiye’de 1960’lardan itibaren sanayileşmenin hızlanmasıyla sayıları arttı; 1970’lerde işçi hareketleri, bu sınıfın toplumsal ve politik ağırlığını belirgin kıldı.
Günümüzde mavi yakalı çalışanlar hâlâ ekonominin temel taşıdır, ancak otomasyon ve yapay zekâ teknolojilerinin gelişmesiyle iş güvencesi ve rol tanımları dönüşüm yaşamaktadır.
► Mavi yaka kavramı nereden gelir?
İşçilerin kolay kirlenmeyen, ucuz mavi tulumlar giymesinden.
► Beyaz yakadan farkı nedir?
Beyaz yaka zihinsel emek, mavi yaka bedensel emek ile özdeşleşir.
► Türkiye’de hangi dönemde öne çıktı?
1960 sonrası sanayileşme ile fabrika işçilerinin artmasıyla.
► Mavi yakalıların en büyük kazanımı nedir?
Sendikalar aracılığıyla elde edilen işçi hakları ve sosyal güvence.
► Günümüzde mavi yaka kimliğini ne tehdit ediyor?
Robotik üretim, otomasyon ve düşük maliyetli iş gücü politikaları.
Müzik: İşçi türkülerinde, rock ve folk şarkılarında işçi sınıfı temsilleri.
Sinema: Modern Times (Charlie Chaplin) işçi sınıfının simgesel temsillerinden biridir.
Edebiyat: Orhan Kemal’in romanlarında Türkiye’de mavi yakalıların gündelik hayatı anlatılır.
TV: “Blue Collar Comedy Tour” adlı ABD yapımı gösteriler, kavramı popüler bir kimliğe dönüştürmüştür.
Mavi yaka, modern kapitalizmin temel taşıdır. Hem üretimin sürükleyici gücü hem de toplumsal hareketlerin motoru olarak tarih boyunca belirleyici olmuştur. Bugün teknolojik dönüşümler karşısında yeni sınavlarla yüz yüze olsa da, emeğin somut simgesi olmaya devam etmektedir.
► ELEKTRİK DEVRİMİ
► SANAYİ DEVRİMİ
► SOSYAL ADALET
► DUYGU SÖMÜRÜ
► KAPİTALİZM
