Mavi iş tulumundan takım elbiseye geçen sınıfsal dönüşümün adı.
Beyaz yaka (İngilizce: White-Collar, Almanca: Angestellte, Fransızca: Col blanc), masa başında, genellikle ofis ortamında çalışan kesimi tanımlayan sosyolojik bir terimdir. Muhasebeci, yönetici, bankacı, mühendis, reklamcı gibi zihinsel emeğe dayalı işlerde çalışanları kapsar. Karşıtı, bedensel emeği temsil eden “mavi yaka”dır.
Terim ilk kez 1930’larda Amerikalı yazar Upton Sinclair tarafından ortaya atıldı. Endüstriyel kapitalizmin gelişmesiyle birlikte ofislerde, bankalarda, devlet dairelerinde yeni bir çalışan sınıfı doğmuştu. Bu sınıf, işçi sınıfı ile sermaye sahipleri arasında konumlandı.
Türkiye’de 1980 sonrası neoliberal politikalar ve hizmet sektörünün büyümesiyle beyaz yaka çalışanların sayısı hızla arttı. Bankacılık, telekom, finans, reklamcılık ve teknoloji gibi sektörlerde yeni bir orta sınıf doğdu.
Bugün “beyaz yaka” kavramı yalnızca bir iş tanımı değil, aynı zamanda yaşam tarzını ifade eder. Plaza kültürü, öğle arası kahveler, iş çıkışı happy hour’lar ve tatil alışkanlıklarıyla toplumsal bir kimlik haline gelmiştir.
► Beyaz yaka kavramı nasıl ortaya çıktı?
Takım elbise ve gömlekle ofiste çalışan yeni sınıfı ayırt etmek için.
► Mavi yaka ile farkı nedir?
Mavi yaka bedensel emekle üretim yapan işçilerdir; beyaz yaka ise zihinsel emek ve ofis işleriyle uğraşır.
► Türkiye’de beyaz yaka hangi dönemde çoğaldı?
1980 sonrası serbest piyasa ve hizmet sektörünün büyümesiyle.
► Beyaz yakalıların günümüzdeki sorunları nelerdir?
Yoğun mesai, tükenmişlik sendromu, iş güvencesizliği, sürekli rekabet baskısı.
► Beyaz yaka kavramı yalnızca iş mi tanımlar?
Hayır, aynı zamanda bir kültürdür: plaza dili, kahve zincirleri, kurumsal aidiyet ve sosyal statü göstergeleriyle bir yaşam biçimini ifade eder.
Televizyon: White Collar dizisi, kavramı küresel popüler kültüre taşıdı.
Edebiyat: Modern iş yaşamını eleştiren romanlarda beyaz yakalıların yalnızlığı işlenir.
Türkiye’de: “Plaza insanı” kavramı, beyaz yakalıların gündelik yaşamının popüler bir yansımasıdır.
Beyaz yaka, modern kapitalizmin ürettiği bir kimliktir. Sınıfsal olarak ara bir yerde dursa da, günümüzde ofis kültürüyle birlikte yaşam tarzına dönüşmüş, toplumsal hayatta yeni bir kültürel kategori yaratmıştır.
► SOSYAL ADALET
► POPÜLER KÜLTÜR
► İŞÇİ SINIFI
► EGEMEN SINIF
► TÜKENMİŞLİK
