Bir toplumu şekillendiren inançların, kahramanlıkların ve trajedilerin şiirle örülmüş hikâyesi.
Destan (İngilizce: Epic, Almanca: Epos, Fransızca: Épopée), ulusların tarihî olaylarını, kahramanlarını, doğaüstü güçlerle örülü serüvenlerini anlatan uzun ve şiirsel anlatılardır. Sözlü gelenekte doğmuş, zamanla yazıya geçirilmişlerdir. Hem kolektif hafızayı taşır hem de toplumsal kimliği besler.
Destan geleneği, insanlığın en eski edebî türlerinden biridir. Mezopotamya’dan Gılgamış Destanı, Antik Yunan’dan İlyada ve Odysseia, Hint geleneğinden Mahabharata ve Ramayana, Batı edebiyatında Beowulf ve Nibelungenlied türün zirve örneklerindendir.
Türk kültüründe Oğuz Kağan Destanı, Manas Destanı, Ergenekon ve Köroğlu öne çıkar. Bu eserler yalnızca edebî değil, tarihsel ve sosyolojik kaynak işlevi de görür.
Modern çağda destan kavramı genişleyerek ulusal bağımsızlık mücadelelerini, toplumsal kahramanlıkları ve hatta spor ya da sanat başarılarını anlatmak için mecazi anlamda da kullanılmaktadır.
► Destan ile mitos arasındaki fark nedir?
Mitos doğaüstü köken anlatılarıdır; destan ise tarihsel olaylara ve kahramanlara dayalıdır, ancak olağanüstü ögelerle süslenmiştir.
► Destanlar neden sözlü gelenekte ortaya çıkmıştır?
Çünkü yazı öncesi toplumlarda hafıza ve kimlik aktarımı ozanlar, şairler ve anlatıcılar aracılığıyla sözlü biçimde yapılırdı.
► Türk destanlarının ayırt edici yönü nedir?
Göçebe yaşamın izlerini taşır; doğayla mücadele, bağımsızlık tutkusu ve kahramanlık öğeleri belirgindir.
► Destanların toplumsal işlevi nedir?
Bir ulusun kimliğini, değerlerini, kolektif ideallerini aktarmak ve kuşaktan kuşağa taşımaktır.
► Modern edebiyatta destan kavramı nasıl yaşar?
Milli mücadele anlatıları, epik romanlar, sinema ve dizilerde tarihsel kahramanlık hikâyeleri destan geleneğinin güncel biçimleridir.
Edebiyat: Homeros’un destanları Batı edebiyatının temel taşlarıdır.
Sinemada: Troy (2004) filmi, İlyada destanını modern beyazperdeye uyarladı.
Müzikte: Epik metal türü, destansı temaları şarkı sözleri ve orkestral düzenlemelerle yaşatır.
Günlük Dilde: “Futbol destanı” veya “zafer destanı” gibi kullanımlarla mecazi bir anlama da sahiptir.
Destan, tarihle hayalin birleşim noktasıdır. Kahramanlıkları, felaketleri ve toplumların değerlerini şiirsel bir dilde gelecek kuşaklara aktarır. İnsanlığın ortak hafızasında, ölümsüz bir anlatı biçimi olarak varlığını sürdürür.
