Gerçek ile kurmacanın iç içe geçtiği, kulaktan kulağa yayılan hikâyeler.
Şehir efsaneleri (İngilizce: Urban Legends, Almanca: Großstadtlegenden, Fransızca: Légendes urbaines), modern toplumlarda dolaşan, genellikle anonim kaynaklı, gerçekmiş gibi anlatılan ama doğruluğu kanıtlanamayan hikâyelerdir. Kimi zaman korku, kimi zaman mizah, kimi zaman da toplumsal kaygılar üzerine kurulur. Masallardan farkı, güncel olay ve mekânlarla bağlantılı olmalarıdır.
Şehir efsaneleri 20. yüzyılda, özellikle büyük şehirlerin anonimleşen hayatında yaygınlaştı. ABD’de ortaya çıkan “arka koltukta katil” ya da “kanlı Mary” gibi hikâyeler kısa sürede tüm dünyaya yayıldı.
Türkiye’de ise “kaybolan kız”, “gece yarısı taksiye binen cin”, “temizlik işçisinin bulduğu altın” gibi anlatılar dilden dile dolaşır. Televizyon, gazeteler ve daha sonra internet bu söylenceleri daha da hızla yayılabilir hâle getirdi. Günümüzde sosyal medya, şehir efsanelerinin en verimli dolaşım alanıdır.
► Şehir efsanelerini masallardan ayıran nedir?
Masallar geçmişe ve hayal dünyasına yaslanır, şehir efsaneleri ise bugünün mekânlarına ve gerçekmiş gibi anlatılan olaylara.
► Neden bu kadar kolay inanılırlar?
Çünkü gündelik hayatın ayrıntılarına yaslanır, anonim anlatıcılar tarafından aktarılır ve genellikle “bir tanıdığın başına gelmiş” gibi sunulur.
► Türkiye’de en çok bilinen şehir efsaneleri hangileridir?
Metrobüste cin görme, kaybolan yolcunun bir daha dönmemesi, yemeklerde gizli tehlikeler gibi anlatılar popülerdir.
► Şehir efsaneleri toplumun hangi duygularını yansıtır?
Korku, kaygı, güvensizlik ve merak. Aynı zamanda toplumsal eleştiriyi de barındırır; teknoloji, yabancılaşma, kentleşme gibi konuların gölgesinde şekillenir.
► İnternet şehir efsanelerini nasıl dönüştürdü?
Bir zamanlar kulaktan kulağa yayılan hikâyeler, şimdi viral içerik hâlinde saniyeler içinde milyonlara ulaşabiliyor. “Creepypasta” gibi yeni türler doğdu.
Edebiyat: Neil Gaiman’ın Neverwhere romanında modern şehir efsanelerine göndermeler vardır.
Sinemada: Candyman, Urban Legend filmleri.
Televizyon: Supernatural dizisi şehir efsanelerini modern mitolojiye dönüştürmüştür.
İnternet: “Slender Man” karakteri, dijital çağın en bilinen şehir efsanesidir.
Şehir efsaneleri, modern toplumun bilinçaltına tutulmuş bir aynadır. Kimi zaman korkutur, kimi zaman güldürür, kimi zaman da uyarır. Anonimleşen şehir hayatında insanlar için hem kolektif kaygıların hem de eğlenceli söylencelerin dile geliş biçimidir.
► BACKROOMS FENOMENİ
► POPÜLER KÜLTÜR
► CREEPYPASTA
► SÖYLEM
► ANONİMLİK
