Dünyanın merkezinde yükselen, hem mitin hem de inancın zirvesi.
Mount Meru (Sanskritçe: मेरु पर्वत Meru Parvata, Tibetçe: Ri-rab Lhun-po, İngilizce: Mount Meru, Almanca: Meruberg, Fransızca: Mont Meru), Hindu, Budist ve Jain kozmolojilerinde evrenin merkezinde bulunan kutsal dağdır. Bu dağ, yalnızca bir coğrafi unsur değil, aynı zamanda kozmik düzenin, ruhsal yükselişin ve tanrısal adaletin sembolüdür. Çeşitli efsanelerde, tanrıların, yarı-tanrıların ve kutsal varlıkların evi olarak kabul edilir.
Meru Dağı, kadim Hint metinlerinde (özellikle Purana’lar ve Mahabharata’da) evrenin ekseni (axis mundi) olarak tanımlanır. Dört yönü belirleyen bu kutsal dağ, farklı katmanlardan oluşan evrenin merkezinde konumlanmıştır. Hindu geleneğinde tanrıların başkenti Amaravati’nin burada bulunduğu anlatılır. Budizm’de Meru, dört kıtanın ve göksel âlemlerin etrafında döndüğü merkez dağdır; Jainizm’de ise üç dünya (cennet, insanlar, cehennem) arasındaki geçişin mihveridir. Bugün Himalayalar’daki Kailash Dağı, Meru’nun yeryüzündeki tezahürü olarak görülür ve hâlâ hac yolu sayılır.
► Mount Meru neden “evrenin ekseni” olarak görülür?
Çünkü kadim kozmolojilerde evrenin düzenini ayakta tutan bir merkez fikri bulunur. Meru, göğü ve yeri birbirine bağlayan “axis mundi”dir. Yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda ruhsal bir merkezdir; tanrılar bu dağın zirvesinde yaşar, insanlar eteklerinde bulunur, ölüler ise alt katmanlarına gömülür.
► Gerçek dünyada Mount Meru var mı?
Meru çoğunlukla mitolojik bir dağdır; ancak Himalayalar’daki Kailash Dağı ile özdeşleştirilmiştir. Tibet Budizmi’nde ve Hinduizm’de Kailash, hâlâ kutsal kabul edilir. Hacılar dağın çevresinde kora adı verilen kutsal yürüyüşler yapar; zirvesine tırmanmak ise tabudur.
► Meru’nun dini metinlerdeki işlevi nedir?
Hindu metinlerinde tanrıların mekânı, Budist kozmolojide dünyaların merkezi, Jainizm’de ise üç evrenin kesişim noktasıdır. Her gelenekte Meru, düzen ile kaos, kutsallık ile dünyevilik arasındaki sınırı belirler.
► Meru yalnızca Asya kültürlerinde mi yer alır?
Hayır. “Evrenin merkezi dağ” fikri, neredeyse tüm dünya mitolojilerinde bulunur. Mezopotamya’daki Ziggurat’lar, Yunan’daki Olimpos Dağı, İskandinav’daki Yggdrasil ağacı, benzer “kozmik merkez” düşüncelerini yansıtır. Meru, bu evrensel arketipin en güçlü örneklerinden biridir.
► Bugün Mount Meru kavramı ne ifade ediyor?
Modern dünyada Meru, yalnızca bir mit değil; aynı zamanda “içsel yolculuk”un sembolüdür. Yoga, meditasyon ve spiritüel pratiklerde Meru, ruhsal yükselişin metaforik dağıdır. İnsan, kendi içindeki “Meru’ya” tırmanarak bilinçte bir üst seviyeye ulaşmayı amaçlar.
Edebiyatta: Hint destanları (Mahabharata, Ramayana), Budist sutralar, Jain metinleri.
Sanatta: Tapınak süslemeleri, Tibet mandalaları ve Hint minyatürlerinde evrenin merkezini temsil eder.
Sinemada: “Meru” (2015) adlı belgesel, Himalayalar’daki Meru Dağı’na yapılan tırmanışları konu edinir; ancak mitolojik Meru’dan ilham taşır.
Spiritüel Kültürde: Yoga felsefesinde omurga, “Meru danda” (Meru çubuğu) olarak adlandırılır; insan bedeninin kozmik eksenini simgeler.
Mount Meru, yalnızca eski bir mit değil, insanlığın düzen arayışının, ruhsal merkez bulma ihtiyacının bir yansımasıdır. Farklı dinlerde ve kültürlerde yorumlanışı, insanın evreni anlamlandırma çabasının çeşitliliğini gösterir. Meru, hem göğe uzanan bir dağ hem de insanın içsel yolculuğunda tırmandığı metaforik bir zirvedir.
► MANDALA
► ATLANTİS
► ŞAMBALA
► AGARTHA
► HİPERBOREA
