Kurşun hızından hızlı çizim, mizahın at üstündeki hali.
Red Kit (İngilizce: Lucky Luke, Almanca: Lucky Luke, Fransızca: Lucky Luke), Belçikalı çizer Morris’in 1946’da yarattığı, daha sonra senarist René Goscinny’nin (Asterix’in de yazarı) katkılarıyla efsaneleşen bir çizgi roman karakteridir. Türkçede “Red Kit” olarak bilinen bu kahraman, Amerikan Vahşi Batısı’nda adalet dağıtan, her zaman kötülerden birkaç adım önde olan, esprili ve hızlı silah çeken bir kovboydur.
Morris, 78 yaşında yüksek bir yerden düşmesi sonucu meydana gelen emboli nedeniyle öldü. Morris’in ölümünden sonra bazı maceralar Fransız Achdé tarafından çizilmiştir.
İlk kez Spirou dergisinde yayımlanan Red Kit, kısa sürede Avrupa’nın en popüler çizgi romanlarından biri oldu. 1950’lerden itibaren çizim kalitesi ve hikâye derinliği arttı. Goscinny ile iş birliği (1955–1977) dönemi, serinin “altın çağı” olarak kabul edilir. Seride, Dalton Kardeşler gibi unutulmaz kötü karakterler, köpeği Rantanplan (Rin Tin Tin) gibi komik yan figürler yer alır. Yıllar içinde çizgi roman, animasyon, uzun metrajlı film ve video oyunlarına uyarlandı.
Türkiye’de “Lucky Luke” çizgi romanına Red Kit isminin verilmesinin hikâyesini ise isim babası olan Ferdi Sayışman ise şöyle açıklıyor:
“O zaman Lucky Luke’un maceraları Fransız Spirou dergisinde çıkıyordu. Burada da yayınlamaya karar verince, Türkçe ne isim koyalım, diye düşünmeye başladık. Bir arkadaşın çıkarmak istediği Red Rider (Kızıl Sürücü) diye bir dergi vardı. Ben de Bil Kit diye başka bir derginin kopyasını yapıyordum. Red kısmını Red Rider’dan Kit kısmını da Bil Kit’ten aldık, Red Kit oldu.”
Red Kit’in Türkiye’ye giriş hikâyesi, aynı zamanda çizgi roman yayıncılığının telif, kopyalama ve teknik imkânlar açısından geçirdiği evrelerin de aynasıdır. Kahraman, ilk kez 1956’da Turhan Selçuk’un çıkardığı Dolmuş adlı mizah dergisinde boy gösterdi. Orijinali renkli olan Lucky Luke, telif hakkı ödenmediği için ancak kopyalanarak, siyah-beyaz ve aslına sadık olmayan bir biçimde yayımlanabiliyordu. Bu kopyalama, orijinal baskının üzerine aydınger kâğıdı konularak yapılırdı.
1959 ortalarında Adnan Şakrak’ın Bilge Yayınları’ndan haftalık fasiküller hâlinde çıkan Red Kit, otuz ikişer sayfalık küçük boy ve siyah-beyaz baskılarla okura ulaştı. Dolgu malzemesi olarak başka çizgi romanlarla desteklenen bu yayınlar, 1961’e kadar sürdü. İlk çevirmen Ali Öndeş’ti; çizimler ise Hayri Önder, Erol Kandiyar, Fuat Yılmaz, “Bora” ve Erdoğan Bozok tarafından kopyalanıyordu. 1962’de Karaca Yayınları’nın Arkadaş dergisinde ilk kez özgün hâliyle tefrika edildi; ertesi yıl ise Avrupa’daki orijinal albümlerle aynı formatta renkli ve büyük boy albümler yayımlandı.
1962–1963 arasında Sait Yurdagül’ün Yurdagül Yayınları, 1965–1971 arasında ise Bilge Şakrak Red Kit’i fasikül ve albüm serileriyle sürdürdü. 1965’ten itibaren kardeşi Asım Şakrak’ın Kardeş Yayınevi de kendi Red Kit serisini başlatarak rekabet yarattı; 1969’dan itibaren logoya “Lucky Luke” ismi eklendi.
1972’de Milliyet Çocuk Dergisi ile birlikte özgün renk ve çizgilerine kavuşan Red Kit, Milliyet Yayınları’nın yayın haklarını almasıyla aslına sadık şekilde basılabildi. 1974’te Yaşar Şilliler’in Şilliler Yayınevi, 1980’lerin ortasında Nil Yayınları ve 1990’larda Gelişim Yayınları Red Kit’i farklı format ve amaçlarla piyasaya sundu. 1996’dan itibaren İnkılâp Kitabevi, büyük boy ve renkli albümleri orijinaline uygun biçimde yayımladı.
2007’den beri Yapı Kredi Yayınları, Eray Canberk çevirisiyle Morris çizimli 70 sayılık serinin tamamını ve Achdé’nin devraldığı yeni maceraları büyük boy, renkli formatta okurla buluşturuyor. Buna ek olarak “Çocuk Red Kit” (Kid Lucky) serisinden beş sayı da yayımlandı.
Not olarak belirtilmelidir ki Türkiye’de başlarda birçok çizgi romanda olduğu gibi Red Kit’te de kopya çizgilere yer verilmiş, fakat hiçbir zaman yerli üretim bir Red Kit çizilmemiştir. Ayrıca, Red Kit’in tüm maceraları hâlâ Türkiye’de eksiksiz olarak yayımlanamamıştır.
► Red Kit neden bu kadar popüler oldu?
Çünkü hem klasik kovboy hikâyelerinin aksiyonunu hem de Avrupalı mizah anlayışını bir araya getiriyordu. Karakterin hızlı silah çekme yeteneği, zekâsı ve kendine has alaycılığı, onu hem çocuklar hem yetişkinler için çekici kıldı.
► Dalton Kardeşler gerçekte var mıydı?
Evet ve hayır. Daltonlar, ABD’nin gerçek suçlu Dalton çetesinden ilham aldı; ancak çizgi romandaki versiyonları tamamen abartılı, beceriksiz ve komik tiplerdir. Gerçekte çok daha acımasız olan Daltonlar, Red Kit evreninde karikatürize edilmiştir.
► Rantanplan’ın hikâyedeki yeri nedir?
Rantanplan (Türkiye’de Rin Tin Tin olarak bilinir), serinin “en aptal köpeği” olarak bilinir. Görev aldığı her sahnede olayları yanlış anlaması, yanlış kişiyi takip etmesi veya tam tersi yöne gitmesi, mizahi bir denge unsuru oluşturur. Kimi zaman Daltonlardan bile daha “başarısız”dır.
► Red Kit’in politik veya toplumsal mesajları var mı?
Evet. Goscinny döneminde hikâyeler, ırkçılık, hukukun üstünlüğü, adalet ve bireysel özgürlükler gibi temaları işledi. Amerikan tarihinin mitleri, alaycı ve eleştirel bir bakışla yeniden anlatıldı.
► Karakterin “gölgesinden hızlı silah çekmesi” gerçeğe uygun mu?
Tamamen bir mizah unsurudur. Morris, bu sözü Red Kit’in abartılı yeteneğini simgelemek için kullandı. Çizgi romanda karakter, çoğu zaman düşmanını silahını çekmeden etkisiz hale getirecek kadar hızlıdır, bu da hikâyelerin temposunu artırır.
► Düldül (Jolly Jumper) kimdir ve Red Kit hikâyelerinde nasıl bir rol oynar?
Düldül, Red Kit’in sadık atıdır ve çizgi roman tarihinin en “zeki” atı olarak anılır. Sadece bir binek hayvanı değil, aynı zamanda Red Kit’in yol arkadaşı, sırdaşı ve yer yer akıl hocasıdır. Konuşabilen, satranç oynayabilen, kitap okuyabilen ve kahve içmekten hoşlanan Düldül, hikâyelere mizahi bir derinlik katar. Red Kit ile arasında dostluğa dayalı, neredeyse eşit bir ilişki vardır; Red Kit çoğu zaman onun fikirlerini dikkate alır. Düldül’ün alaycı tavırları, maceraların absürtlüğünü pekiştirir ve onu yalnızca bir “kovboy atı” olmaktan çıkarıp bağımsız bir karaktere dönüştürür. Bazı bölümlerde, Red Kit olmasa bile kendi başına olayları çözen veya tersine çeviren sahneleri vardır. Bu da onun serideki önemini artırır ve onu, Rantanplan gibi sadece güldürü unsuru olmaktan çıkararak hem mizahi hem stratejik bir karakter haline getirir.
► Red Kit hiç insan öldürdü mü?
Red Kit, hikâyelerin büyük çoğunluğunda kimseyi öldürmez; çünkü yaratıcıları Morris ve René Goscinny, onu ölümcül şiddet uygulamayan, “adaleti zekâ ve hızla sağlayan” bir kahraman olarak tasarlamamıştır. Ancak, istisna olarak yalnızca birkaç hikâyede adam öldürdüğü görülür. Bunun dışında, üstün silah kullanma becerisini genellikle insanların ellerine ateş ederek tuttukları silahı düşürmek veya onları etkisiz hale getirmek için kullanır. Böylece ölümcül güç yerine caydırıcılık, ustalık ve strateji ön plana çıkar. Bu yaklaşım, hem genç okurlar için güvenli bir rol model yaratır hem de hikâyelerin mizahi tonunu korur.
► Red Kit neden sigarayı bıraktı ve ağzına saman çöpü aldı?
Red Kit, ilk yıllarında neredeyse her macerada ağzında bir sigarayla tasvir ediliyordu. Ancak 1980’lerin sonunda, çizgi romanın yaratıcısı Morris, sigarayı çocuk okurlar üzerinde olumsuz bir rol modeli olarak göstermek istemediğini açıkladı. Bu dönemde sigara karşıtı kampanyalar da hız kazanmış, toplum sağlığı bilinci artmıştı. Morris, karakterin sert kovboy imajını bozmadan sigarayı bırakmasını sağlamak için ağzındaki sigarayı ince, kuru bir saman çöpüyle değiştirdi. Böylece hem mizahi bir detay korunmuş oldu hem de Red Kit, sigara karşıtı kampanyalarda örnek gösterilen bir çizgi roman kahramanına dönüştü. 1990 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bu kararı nedeniyle Morris’i özel bir ödülle onurlandırdı.
Red Kit, yalnızca çizgi roman sayfalarında değil, sinema perdesinden televizyon ekranına kadar uzanan geniş bir popüler kültür serüvenine sahiptir. Türkiye, bu serüvenin erken ve özgün adımlarını atan ülkelerden biridir.
Türkiye’de Sinema Uyarlamaları
1967 – Çifte Tabancalı Damat (Yön: Nuri Ergün – Red Kit: Öztürk Serengil): Siyah-beyaz çekilen bu film, hem Türkiye’de hem de dünyada yapılmış ilk Red Kit uyarlaması olma özelliğini taşır.
1970 – Ret Kid (Yön: Aram Gülyüz – Red Kit: İzzet Günay): Yine siyah-beyaz çekilmiş olup, afişinde kahramanın adı Türkiye’deki çizgi roman uyarlamasındaki biçimiyle değil “Ret Kid” olarak yer aldı.
1974 – Atını Seven Kovboy (Başrol: Sadri Alışık): Renkli çekilen bu yapım, Red Kit esinli uyarlamalar içinde dönemin komedi ve kovboy filmi anlayışını harmanlayan örneklerden biridir.
Dünyadaki Canlı Oyunculu Uyarlamalar
1991 – Pursuit (ABD, Yön: John H. Parr – Red Kit: David Butler).
1991 – Lucky Luke (İtalya, Yön: Terence Hill – Red Kit: Terence Hill).
1992 – Lucky Luke 2 (İtalya–ABD, Yön: Ted Nicolaou & Richard Schlesinger): Sadece video dağıtımı yapıldı.
2004 – Les Dalton / Daltonlar (Fransa–Almanya–İspanya, Yön: Philippe Haïm – Red Kit: Til Schweiger): Türkiye’de televizyon gösterimi yapıldı.
2009 – Lucky Luke (Fransa–Arjantin, Yön: James Huth – Red Kit: Jean Dujardin).
Animasyon Sinema Filmleri
1971 – Daisy Town (Yön: René Goscinny – Ses: Marcel Bozzuffi): Türkiye’de “Red Kit (film, 1971)” adıyla tanındı.
1978 – La ballade des Dalton (Yön: René Goscinny & Henri Gruel – Ses: Daniel Ceccaldi).
2007 – Tous à l’Ouest: Une aventure de Lucky Luke (Yön: Olivier Jean Marie – Ses: Lambert Wilson): Türkiye’de “Red Kit – Batıya Hücum” adıyla gösterildi.
Bu uyarlamalar, Red Kit’in çizgi roman sayfalarından taşarak farklı kültürlerde yeniden yorumlanmasına olanak tanıdı. Türkiye’deki örnekler ise, karakterin yerelleştirilme biçimleri, isimlendirme serüveni ve dönemin sinema anlayışı açısından dikkat çekici birer belge niteliğindedir.
Red Kit, Vahşi Batı’nın sert yüzünü mizah ve zekâ ile yumuşatan, zamansız bir karakterdir. Onun hikâyeleri, adaletin, arkadaşlığın ve mizahın birleştiğinde nasıl evrensel bir dile dönüşebileceğini gösterir.
► TEKSAS
► MANGA KÜLTÜRÜ
► ANİME ESTETİĞİ
► POPÜLER KÜLTÜR
► SPAWN
