Fiziksel sınırların kalktığı, pikselin mekâna dönüştüğü deneyim.
Virtüel gerçeklik (İng: virtual reality, Alm: virtuelle Realität, Fr: réalité virtuelle), bilgisayar teknolojileriyle oluşturulan, kullanıcının kendisini üç boyutlu ve etkileşimli bir yapay ortamın içinde hissetmesini sağlayan simülasyon sistemidir. Genellikle özel gözlükler, başlıklar (VR headset) ve hareket sensörleriyle deneyimlenir.
Bu teknoloji, yalnızca görme değil; işitme, dokunma ve hatta koku gibi duyulara da hitap edebilir. Amaç, gerçek dünyayı taklit etmekten çok, onu dönüştürerek veya tamamen yeni dünyalar yaratarak kullanıcıyı içine çekmektir.
Virtüel gerçeklik kavramı 1960’larda Morton Heilig’in Sensorama adlı çok duyulu sinema makinesiyle gündeme geldi. 1980’lerde bilgisayar gücünün artmasıyla, NASA ve askeri kurumlar eğitim simülatörleri geliştirdi.
1990’larda VR gözlükleri tüketiciye ulaşmaya başlasa da düşük çözünürlük, yavaş işlem gücü ve yüksek maliyet nedeniyle yaygınlaşmadı. 2010’larla birlikte Oculus Rift gibi cihazların çıkışı ve oyun endüstrisinin ilgisi, VR’ı yeniden popülerleştirdi. Günümüzde yalnızca oyun değil; eğitim, tıp, mimarlık, endüstri, sanat ve sosyal medya gibi pek çok alanda kullanılmaktadır.
► VR ile AR (Artırılmış Gerçeklik) arasındaki fark nedir?
VR tamamen yapay bir ortam sunar; AR ise gerçek dünyaya dijital öğeler ekler. Yani VR “başka bir yere” götürür, AR “burayı değiştirir”.
► VR’ın en çok kullanıldığı alan hangisi?
Oyun sektörü lider olsa da eğitim, askeri simülasyonlar, tıbbi operasyon eğitimleri ve sanal turizm giderek büyüyen alanlardır.
► VR beyin üzerinde nasıl bir etki bırakır?
Algısal yanılsama yaratır; kullanıcı beynini bulunduğu ortamın gerçek olduğuna ikna eder. Bu hem öğrenme hem de empati geliştirme potansiyeli taşır.
► VR’ın riskleri var mı?
Uzun süreli kullanımda baş dönmesi, mide bulantısı ve “gerçeklikten kopma” hissi yaşanabilir. Ayrıca bağımlılık riski de tartışılmaktadır.
► VR ile sanat yapılabilir mi?
Evet. VR sanatçıları, üç boyutlu “içinde gezilebilen” tablolar ve heykeller yaratıyor. Hatta bazı müzeler VR üzerinden gezilebilir hâle getirildi.
The Matrix, Ready Player One, Tron gibi filmler VR’ın toplumsal ve felsefi boyutlarını sorguladı. Oyun dünyasında Half-Life: Alyx, Beat Saber, VRChat gibi yapımlar büyük ilgi gördü. VR, distopik gelecek tasvirlerinde hem kaçış hem de kontrol aracı olarak sıkça yer alır.
Virtüel gerçeklik, yalnızca teknoloji değil; algı, gerçeklik ve insan deneyimi üzerine yeniden düşünmemizi sağlayan bir araçtır. Gözlüğü taktığımızda sorulması gereken soru şudur: Gerçekten nerede duruyoruz?
► POPÜLER BİLİM
► METAVERSE
► SİMÜLASYON
► OYUN KÜLTÜRÜ
► DİSTOPYA
