Ne başı var ne sonu… Ebediyet, insan aklının sınırında, inancın merkezinde duran sonsuzluk düşüncesi.
Ebediyet, zamanla kayıtlı olmayan, başlangıcı ve sonu olmayan bir varoluş hâlini ifade eder. Latince “aeternitas” ve Arapça “ebed” kökünden türeyen bu kavram, felsefi, teolojik ve edebi metinlerde “sonsuzluk” anlamında kullanılır. Zaman içinde değişmeyen, yok olmayan, ölümsüz ve sürekli olan anlamlarına gelir. Ebediyet, yalnızca niceliksel bir zaman sonsuzluğu değil; niteliksel olarak da zamanın ötesine geçme arzusunu barındırır.
Ebediyet kavramı, hem Batı hem Doğu düşüncesinde önemli yer tutar. Antik Yunan’da Parmenides, varlığın değişmezliğini savunarak ebediyet fikrine felsefi zemin hazırlamıştır. Plotinus, “tek”ten türeyen ebedi varlık anlayışını geliştirirken, Hristiyan teolojisi Tanrı’nın ebedîliği fikrini merkeze yerleştirmiştir. İslam düşüncesinde ise Allah’ın sıfatları arasında “el-Bâkî” (sonsuz olan) yer alır; ebediyet aynı zamanda ahiret hayatının bir niteliğidir.
Modern zamanlarda ise ebediyet, bilimsel zaman kavramlarıyla iç içe geçerken sanat ve edebiyat yoluyla da ölümsüzlük arzusunu, varoluşun anlamını sorgular hâle gelmiştir. Shakespeare’in sonelerinden Borges’in hikâyelerine, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın zaman ve süreklilik vurgusundan Tarkovsky’nin sinemasına kadar pek çok alanda ebediyet, zaman karşısında insanın trajik duruşunu temsil eder.
Ebediyet ile sonsuzluk aynı şey mi?
Genelde eşanlamlı kullanılsa da ebediyet daha çok varlıkla, sonsuzluk ise zamanla ilişkilidir. Ebediyet nitelikli bir sonsuzluk biçimidir.
Ebedi olan yalnızca Tanrı mıdır?
Teolojik sistemlere göre Tanrı ebedîdir. Fakat ruhun ölümsüzlüğü, evrenin sonsuzluğu gibi farklı “ebediyet” formları çeşitli din ve felsefelerde tartışılmıştır.
Ebediyet insanı niçin korkutur?
Çünkü bilinmezdir. Sonu olmayan bir varoluş fikri, zamanla sınırlı olan insan zihninde hem arzuyu hem kaygıyı tetikler.
Ebediyet fikri bilimle çelişir mi?
Modern kozmoloji, evrenin başlangıcı ve sonu üzerine çeşitli senaryolar sunsa da “zamanın dışı” gibi bir ebediyet fikri bilimsel çerçevenin dışında kalır.
Sanat ebediyetle nasıl ilişki kurar?
Sanat, ebedi olanı temsil etmeye çalışır. Kalıcılık, ölümsüzlük, zamana direnç gibi kavramlar sanatsal yaratımın temel güdülerindendir.
Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004), hafızanın silinmesi üzerinden ebedi aşk fikrini sorgular.
Jorge Luis Borges’in Alef adlı öyküsü, bir noktanın tüm ebediyeti barındırabileceği fikrini işler.
Andrei Tarkovsky’nin Zamanın Mührü olarak adlandırılan sineması, an’ı ebediyete dönüştürme iddiasındadır.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü gibi eserlerinde “zamana karşı ebedi olan”ın estetik biçimleri aranır.
Ebediyet, insanın sınırlı varlığına karşı ölümsüz bir cevap arayışıdır. Kimi zaman bir Tanrı’da, kimi zaman bir aşkın kalıcılığında, kimi zaman bir sanat eserinde aranır. Tüm çağları, tüm dilleri, tüm inançları kesen bu kavram, insanı hem teselli eder hem ürkütür. Sonluluğun ortasında sonsuzluğa dair bir sezgi olarak varlığını sürdürür.
► ZAMANIN DOĞASI
► ANLAMSIZLIK
► VAROLUŞÇU TERAPİ
► POSTHUMAN
► VAMPİR MİTOLOJİSİ
