Rokoko, ağır olanın hükmüne karşı ince, süslü ve hafif bir başkaldırıdır—zarafetin politik olabileceğini hatırlatır.
Rokoko, 18. yüzyıl başlarında Fransa’da Barok’tan doğan bir sanat, mimari ve dekorasyon üslubudur. Barok’un dramatik ve görkemli anlatısını terk ederek daha zarif, kıvrımlı, eğlenceli ve hafif bir estetik sunar. Rokoko, “taş oymacılığı” anlamına gelen “rocaille” kelimesinden türemiştir; ancak zamanla taşın değil, hayatın daha zarif hâllerine dönüşmüştür.
Mekânda: Altın varaklı mobilyalar, pastel renkler, ince işlemeler…
Resimde: Çobanlar, bahçeler, flörtleşen aristokratlar…
Ama aslında: İktidarın yorgun ama hâlâ keyif peşindeki yüzüdür.
Rokoko uzun süre boyunca “ciddiyetsiz”, “içi boş”, hatta “yozlaşmış” olarak damgalandı. Ancak bu yorum, onun altında yatan estetik-politik tercihi gözden kaçırır: Rokoko, iktidarın sertliğine karşı bir hafiflik önerir. Belki de bu yüzden çok sevilmiş ama aynı hızla unutulmuştur.
Felsefeci Susan Sontag’ın “Camp” kavramıyla ilişkilendirilen rokoko estetiği, abartının samimiyetini, yüzeyselliğin gücünü ve hafifliğin derinliğini gösterir. Bu, “derin olan değerlidir” inancına karşı sessiz ama ironik bir başkaldırıdır.
Rokoko özellikle aristokrat sınıflar tarafından benimsenmiş, halk ve modernist sanatçılar tarafından uzun süre küçümsenmiştir. Modern sanatın “berraklık, sadelik, işlevsellik” ilkeleri karşısında rokoko “fazlalık” olarak kodlanmıştır.
Ancak günümüzde queer kültür, feminist sanat ve postmodern eleştiri, rokoko estetiğini yeniden değerlendirir. Süs, hafiflik ve zarafet artık yüzeyde değil, direnişte aranır.
Hayır. Rokoko, yalnızca bir dönem estetiği değil, aynı zamanda bir duygu hâlidir. Günümüzde modada, iç mimaride, sosyal medyada ve popüler kültürde sıkça yeniden üretilir. Instagram filtreleriyle parlaklaştırılan hayatlar, içi boş sanılan ama dikkatle kurulan estetik kompozisyonlar: Modern rokoko imgeleridir.
Yani rokoko yalnızca Versailles Sarayı’nda değil, bugünün “estetikle hayatta kalma” çabasında da yaşar.
Rokoko hem bir sığınak hem bir eleştiri olabilir. Bazen karanlık zamanlarda gelen bir “hafifleme isteği”dir. Bazen de ciddiyetin mutlaklığını tiye alan bir oyun. Bu nedenle yalnızca “kaçış” olarak görülmesi indirgemeci olur. Hafif olan her zaman zayıf değildir—bazen gücün başka bir biçimidir.
Bugünün toplumsal ve estetik tartışmalarında rokoko, yeni bakışlarla ele alınabilir. Yüzeyin değersiz olduğu fikrini sorgulayan her yaklaşım (örneğin queer teori, camp estetiği, kitsch kültürü), rokoko’yu yalnızca geçmişin modası değil, bugünün ironik estetiği olarak değerlendirir.
Bir başka deyişle: Rokoko, hafifliği suç olmaktan çıkaran bir yeniden yorum çağrısıdır.
Sanatta ve Mimaride:
Fragonard – “Salıncak”: Rokoko’nun erotik, hafif ve ironik temsilidir.
Boucher ve Watteau: Pastel düşlerin ressamları.
Amalienburg Av Köşkü (Almanya): Rokoko’nun mimarideki zirvelerinden biri.
Modada ve Günümüzde:
Vivienne Westwood ve John Galliano’nun tasarımları, rokoko zarafetini punk ile buluşturur.
Marie Antoinette (2006, Sofia Coppola): Rokoko’nun güncel estetikle buluştuğu sinemasal bir yeniden kurgu.
Müzikte ve Kültürde:
Rococo (Arcade Fire): Rokoko estetiğine ironik bir eleştiri içeren şarkı.
Lady Gaga: Performans estetiği içinde rokoko izlerini sıkça taşır.
Rokoko, ciddi olmayı ciddiye almayan bir estetik gelenektir. Süs, fazlalık, hafiflik ve oyun, bazen ağırbaşlılıktan daha politik olabilir. Rokoko bize şunu hatırlatır: Her şeyin anlam yüklü olduğu bir dünyada, bazen anlamdan kaçış bile bir anlam taşır.
► KİTSCH
► CAMP ESTETİĞİ
► ŞEFFAFLIK TOPLUMU
► YORGUNLUK TOPLUMU
► GÖZETİM TOPLUMU
